سازمان عفو بین الملل با نشر گزارشی در مورد وضعیت حقوق بشر در جهان گفته است که افغانستان با بحران وخیم بشری روبرو بوده و بر اساس این گزارش طالبان سرکوب و نقض حقوق بشر را تشدید بخشیده اند.
سازمان عفو بین الملل در گزارش سالانه خود از وضعیت حقوق بشر در جهان گفته است که در افغانستان زیر حاکمیت طالبان، زن یا دختر بودن عملاً جرم شناخته شده است. در این گزارش آمده که در افغانستان زیر حاکمیت طالبان، زن یا دختر بودن "عملاً جرم انگاری" شده است.
در این گزارش ۴۱۸ صفحه‌ای که یک بخش آن مربوط افغانستان است، گفته شده است که محدودیت‌های طالبان بر زنان و دختران در افغانستان رو به افزایش است که هدف آن حذف کامل زنان از زندگی اجتماعی است.
عفو بین‌الملل گفته است که فراخوان‌های بین‌المللی وجود دارد که آزار و اذیت زنان بر مبنای جنسیت در افغانستان زیر سلطۀ طالبان به عنوان "جنایت علیه بشریت" بررسی شود. در این گزارش وضع محدودیت بر زنان، دستگیری و توقیف‌های خودسرانه، ناپدید شدن‌های اجباری، شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها "معادل جنایت علیه بشریت" خوانده شده است.
در این گزارش به افزایش موارد ازدواج زیر سن و اجباری دختران در افغانستان و خشونت خانوادگی علیه زنان و دختران نیز اشاره شده است، وضعیتی که بر اساس این گزارش به افزایش موارد افسردگی و تکالیف روانی و حتا خودکشی زنان و دختران افغان منجر شده است.
اقلیت‌های قومی و مذهبی
عفو بین‌الملل گزارش داده است که اقوام غیر پشتون در افغانستان، مانند هزارهها، اوزبیک‌ها، بلوچ‌ها، ترکمن‌ها و تاجیک‌ها از سوی طالبان به حاشیه رانده شده و این نهاد مدافع حقوق بشر موارد اخراج اجباری اقوام غیر پشتون را از ساحات اصلی شان مستند سازی کرده است.
بر بنیاد یافته‌های سازمان عفو بین‌الملل، آزادی دینی و مذهبی در زیر حاکمیت طالبان در افغانستان بیشتر از گذشته محدود شده و این گروه‌های مذهبی به شدت در حاشیه رانده شده اند.
در گزارش آمده است: "اقلیت‌های مذهبی از جمله شیعیان و هزارهها، سیک‌‌ها، هندوها، مسیحیان، مسلمانان احمدیه و اسماعیلیه‌ها در افغانستان، با تبعیض افراطی طالبان روبرو اند و آنان [طالبان] آموزش‌های رسمی مذهبی را به مذهب سنی منحصر کرده اند."
در این گزارش به گونۀ خاص به حملات و درگیری‌ها میان کوچی‌ها و ده‌نشینان هزاره اشاره شده و آمده است که کوچی‌ها "افزون بر لت و کوب هزارهها، اموال از جمله وسایط نقلیه، خانه‌ها و حاصلات زراعتی آنان را تخریب کرده اند."
بر بنیاد این گزارش، شکنجۀ زندانیان و سایر بدرفتاری‌ها به شمول آزار جنسی، در زندان‌های طالبان بسیار گسترده است. افزون بر این، عفو بین‌الملل از اعدام، سنگسار و شلاق زدن محکومان در محضر عام از سوی طالبان، به عنوان موارد دیگر نقض حقوق بشر در افغانستان یاد کرده است.
آزادی بیان
سازمان عفو بین‌الملل گفته است که فضای آزادی بیان و رسانه‌ها در افغانستان به شدت تنگ شده است. این نهاد به بازداشت و اذیت و آزار خبرنگارانی اشاره کرده است که گزارش‌های انتقادی در مورد طالبان نشر کرده اند.
همچنین در این گزارش آمده است که فعالان حقوق بشر و جامعه مدنی در افغانستان با خشونت، ارعاب و نظارت مواجه بوده اند و بسیاری از آنان خود سرانه بازداشت و ناپدید شده اند.
این نهاد مدافع حقوق بشر گفته است که رویکرد سختگیرانۀ طالبان و نقض گستردۀ حقوق بشر در افغانستان سبب شده است که شمار زیاد افغان‌ها مجبور به فرار از کشور شان شوند.
عفو بین‌الملل از سازمان ملل متحد خواسته است تا در کنار ماموریت گزارشگر ویژۀ شورای عالی حقوق بشر این سازمان، میکانیزمی را برای گردآوری اطلاعات و مستندسازی جرایم و موارد نقض حقوق بشر در افغانستان ایجاد کند.
حکومت طالبان تا کنون به گزارش سازمان عفو بین‌الملل واکنش نشان نداده است، اما این گروه در گذشته گزارش‌ها در مورد نقض حقوق بشر در افغانستان را "بی‌بنیاد و پروپاگند" خوانده بود.
در تازه ترین مورد، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان، در پی نشر گزارش سالانۀ وزارت خارجۀ ایالات متحده در مورد وضعیت حقوق بشر در جهان که موارد مشابه نقض حقوق بشری در زیر حاکمیت طالبان را برجسته کرده بود، گفت که ارزش‌های حقوق بشری در جامعۀ افغانستان متفاوت از جوامع غربی است.
مجاهد روز سه شنبه، ۲۳ اپریل (چهارم ثور) در مصاحبه با رادیو ملی افغانستان تحت کنترول طالبان گفت که آنچه در امریکا و کشورهای غربی به عنوان ارزش‌های حقوق بشری تعریف می‌شود، احتمالاً در افغانستان آن گونه قابل تعریف نیست. او گفت که کشورهای غربی نباید فرهنگ خود را بر افغان‌ها تحمیل کنند و به گفتهٔ وی، مردم افغانستان مسلمان اند و حقوق آنان بر اساس شریعت اسلام تعریف می‌شود.
در گزارش سالانۀ سازمان عفو بین‌الملل بر نقض گستردۀ حقوق بشر در ایران و نیز به جنگ‌های اوکراین و غزه تمرکز شده است. این نهاد قواعد بین‌المللی را رو به "نابودی" خوانده و قدرت‌های بزرگ جهان را به تضعیف قوانین بین‌المللی متهم کرده است.