کمیشنری عالی ملل متحد در امور پناهندگان با نشر گزارشی گفته است که در نیمه اول سال روان میلادی، حدود ۷۱۰هزار مهاجر افغان از ایران به گونۀ داوطلب یا جبری به افغانستان برگشته اند.
بر اساس این گزارش که روز چهارشنبه ۱۳ سپتمبر (۲۲ سنبله) نشر شد، از این میان ۳۱۰هزار نفر کسانی بودند که مدرک رسمی اقامت و سفر به ایران را نداشتند.
گزارش گفته است: "ارقام سال ۲۰۲۳ نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۲۲، ۱۶ درصد بیشتر است".
علاوه بر این، کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، اخراج هفت مهاجر دارنده مدارک اقامت را از طریق اسلام قلعه و زرنج ثبت کرده است. به گفتۀ این ادارۀ ملل متحد این مهاجرین افغان عموماً پس از بازداشت، به ظن نقض قانون اخراج شدند.
گزارش گفته است: "اکثر اخراج‌شدگان از ایران گفتند که بدون طی مراحل قانونی اخراج شده اند. بنابراین آنها فرصتی برای ابراز نگرانی در مورد خطرات احتمالی حفاظتی در افغانستان قبل از اخراج نداشتند".
به گفتۀ کمیشنری عالی ملل متحد در امور پناهندگان، اخراج‌شدگان از نقض حقوق بشر از جمله خشونت فزیکی، عدم دسترسی به غذا، آب و سرویس بهداشتی مناسب، مراقبت‌های بهداشتی و همچنین توهین و تحقیر لفظی، ازدحام بیش از حد در زندان‌ها، جدایی خانواده، از دست‌دادن دارایی و پول گزارش داده اند.
مقامات ایرانی هنوز در مورد نقض حقوق بشری مهاجرین افغان که از آن کشور اخراج شده اند، چیزی نگفته اند.
افزون بر این، کمیشنری عالی ملل متحد در امور پناهندگان، بازگشت داوطلبانۀ ۴۰۰هزار مهاجر افغان از ایران را نیز ثبت کرده است.
به گفتۀ این کمیشنری، پیوستن به خانواده در افغانستان، محرومیت از دسترسی به امکانات بهداشتی در ایران، نبود فرصت شغلی، هزینه بالای زندگی، تمدید پاسپورت ویا ویزه برای بازگشت، ترس از بازداشت و اخراج، آغاز فصل زراعت در افغانستان و سواستفاده پولیس یا مقامات دولتی از دلایلی اصلی برگشت‌کنندگان افغان به کشورشان است.
سفر افغان‌ها به ایران
گزارش کمیشنری عالی ملل متحد تخمین زده است که در نیمه اول سال روان میلادی حدود ۲۳۳هزار افغان با مدارک مسافرتی معتبر به ایران رفته اند.
علاوه بر این گزارش گفته است که از اواسط ماه می تا پایان جون، روزانه تقریباً ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ افغان فاقد مدرک (عمدتاً مردان مجرد و گروه‌های کوچک خانواده) از طریق گذرگاه‌های غیررسمی به ایران می‌رفتند و این رقم در طول ماه جون تا اپریل به ۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ رسید.
کمیشنری عالی ملل متحد گفته است: "طبق گزارش‌ها، همه جابجایی‌ها از طریق گذرگاه‌های غیررسمی توسط قاچاقچیان تسهیل می‌شد".
به گفتۀ این ادارۀ ملل متحد، چالش در اخذ پاسپورت و ویزه به دلیل ازدحام ریاست پاسپورت، سفارت‌ها یا قنسولگری‌ها و وخامت اوضاع اقتصادی، توانایی افراد را برای دریافت مدارک محدود می‌کند و از همین‌رو ممکن است که افغان را وادار به سفرهای قاچاقی کند.