حکومت ترکیه گورستان‌های مختص به پناهجویانی را در شهر مرزی وان آن کشور ایجاد کرده است که در آرزوی رسیدن به اروپا بودند اما در مسیر این سفر دشوار و پرمشقت جان باخته اند.
در سنگ مزار این گورستان‌ها به جای نام و دیگر مشخصات هویتی پناهجویان درگذشته، شمارهٔ کارت شناسایی و دیگر مدارک آنان نوشته شده است.
مسوولان محلی در وان می‌گویند که در این گورستان‌ها صدها پناهجویی مدفون اند که نیروهای مرزی و امنیتی ترکیه اجساد آنان را پیدا کرده اند.
فعالان نگران اند که شاید شمار دقیق پناهجویانی که در مسیر سفر از ترکیه به اروپا جان باخته اند، به مراتب بیشتر از آنانی باشد که در این گورستان‌ها به خاک سپرده شده اند.
پس از آنکه طالبان در اگست ۲۰۲۱ بر افغانستان مسلط شدند، هزاران شهروند افغانستان به کشورهای خارجی به ویژه ایران و پاکستان مهاجر شدند. شماری از این پناهجویان از ایران و از طریق شهر مرزی وان وارد ترکیه شده و از آنجا به گونهٔ قاچاق رهسپار کشورهای اروپایی می‌شوند.
وزارت امور مهاجرین و عودت‌کنندگان حکومت طالبان ماه گذشته گزارش داد که در یک سال گذشته، اجساد ۸۰۰ پناهجو و مهاجر افغان، از کشورهای مختلف به افغانستان منتقل شده است.
واحد امینی، فعال حقوق بشر در مورد گورستان‌های پناهجویان در ترکیه گفت: "این تنها گورهای آن جوانانی است که اجساد شان توسط پولیس ترکیه پیدا و به خاک سپرده شده است. اما شمار زیاد کسانی هم اند که اجساد آنان را در مسیر راه حیوانات خورده یا در بین برف‌ها ناپدید شده است. تا کنون سراغ آنان گرفته نشده است."
پناهجویانی که به گونهٔ غیرقانونی از ترکیه به اروپا می‌روند، افزون بر مشقت این سفر پرمخاطره، از رویه و برخورد نادرست پولیس و نیروهای امنیتی ترکیه نیز شاکی اند.
سید زمان سادات، یک پناهجوی افغان می‌گوید که در مسیر راه، مرزبانان و پولیس کشورها، پناهجویان را آزار و اذیت و شکنجه کرده و حتا آنان را به گلوله می‌بندند.
سادات با بیان چشم دید خود گفت: "بر پناهجویان گلوله‌باری می‌کردند. آنان را بازداشت و بسیار لت و کوب می‌کردند، کسی از دست و کسی از پا زخمی می‌شد. مقصد وضعیت بسیار خراب بود. زمانیکه به وان رسیدیم، در راه کمین گرفته بودند. یک رفیقم از بالای صخره به پایان افتاد."
اداره امنیت سرحدات اروپا می‌گوید که در سال روان میلادی ورود پناهجویان به کشورهای این اتحادیه دو برابر شده است. سازمان ملل متحد گزارش داده است که از سال ۲۰۱۴ به اینسو ۵۰ هزار پناهجو در آرزوی رسیدن به یک کشور مرفه و زندگی بهتر، در مسیر راه جان باخته اند که هویت ۶۰ درصد آنان ناشناخته باقی‌مانده است.
سازمان بین المللی مهاجرت سال گذشته در گزارشی زیر نام "پروژهٔ پناهجویان گمشده" ابراز نگرانی کرد که هیچ کشوری – اصلی، ترانزیت یا ورودی – برای جلوگیری از این پدیدهٔ اسفبار حتا اقدام اندکی هم نکرده اند.
سال گذشته وزارت داخلهٔ بلغاریا از کشف اجساد ۱۸ مهاجر افغان در یک موتر باربری خبر داد. مقامات بلغاریایی گفته بودند که این شهروندان افغانستان به طور ''غیرقانونی'' وارد این کشور شده بودند. حکومت طالبان اجساد این پناهجویان افغان را با سه ماه تاخیر به کابل انتقال داد.
سفارت افغانستان در ایتالیا نیز امسال اعلام کرد که ده‌ها افغان در اثر غرق‌شدن یک کشتی حامل پناهجویان در آب‌های این کشور جان باختند.