پترشیا گاسمن، مسوول بخش آسیایی دیدبان حقوق بشر در سالروز دوسالگی کشته‌شدن یما سیاوش، مجری پیشین تلویزیون طلوع‌نیوز خواستار پاسخگویی به خانوادۀ وی و تحقیق همه کشتارهای فعالان، خبرنگاران و غیرنظامیان در افغانستان شده است.
خانم گاسمن امروز یکشنبه هفتم نومبر (۱۶ عقرب) در اعلامیه‌ای گفت که پس از گذشت دو سال هنوز هم برای یک خبرنگار کشته شده در افغانستان عدالت تامین نشده و دومین سالگرد کشته‌شدن سیاوش پس از اعلام محکمه جرایم بین‌المللی مبنی بر از سرگیری تحقیقات خود در افغانستان واقع شده است.
مسوول بخش آسیایی دیدبان حقوق بشر گفته است: "این تحقیقات نیاز به رسیدگی به جنایات جدی توسط همه طرف‌های درگیری دارد، از جمله جنایاتی که ممکن است مقامات سابق دولت افغانستان مسوول آن باشند. خانواده سیاوش همچنان به دنبال عدالت هستند. قتل او و تمامی حملات به خبرنگاران، فعالان و سایر غیرنظامیان باید در خط مقدم هر تحقیقی باشد."
یما سیاوش، مجری سابق تلویزیون طلوع‌نیوز، به تاریخ هفتم نومبر ۲۰۲۰ لحظاتی پس از سوارشدن در موتر دولتی در کابل، هدف بم‌گذاری قرار گرفت و جان باخت.
خانم گاسمن امروز یکشنبه هفتم نومبر (۱۶ عقرب) در اعلامیه‌ای گفت که باوجود ماهیت پرمخاطب این حمله، حکومت پیشین افغانستان نتوانست تحقیقات کاملی را انجام دهد یا کسی را به خاطر این جنایت تحت پیگرد قانونی قرار دهد.
خانم گاسمن گفته است که یما سیاوش در میان افغان‌ها به دلیل راه‌اندازی مناظره‌های داغ با مقامات دولتی در برنامۀ زنده تلویزیونی شهرت داشت، او فساد را کشف و کاستی‌های دولت اشرف غنی، رییس جمهور وقت افغانستان را افشا کرد.
این در حالی است که امرالله صالح، معاون پیشین ریاست جمهوری افغانستان به تاریخ هفتم اپریل ۲۰۲۱ از بازداشت عاملان ترور یما سیاوش و کارمندان بانک مرکزی این کشور خبر داده بود.
اما خانم گاسمن در اعلامیه‌اش گفته است که مقامات افغانستان سابقۀ دریافت اعترافات اجباری از طریق استفاده از شکنجه را دارند و هیچ یکی از ۱۱ نفر بازداشت‌شده تحت پیگرد قانونی قرار نگرفتند.
او افزوده است که یک تحقیق پارلمانی به این نتیجه رسید که مقامات همچنین نتوانستند تحقیقات طب عدلی را انجام دهند و شواهد حیاتی از صحنه حمله از جمله بقایای موتر را حفظ کنند.
به گفتۀ او، کشته‌شدن یما سیاوش در دورۀ از "حملات سرسام‌آور بر خبرنگاران افغان" صورت گرفت. بر اساس گزارش ملل متحد، ۳۳ کارمند رسانه‌های افغانستان بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱ میلادی کشته شدند.
خانم گاسمن افزود: "طالبان و گروه‌های مرتبط با دولت اسلامی (داعش) مسوولیت بسیاری از این حملات را پذیرفتند، اما عاملان حملات دیگر، از جمله حمله‌ای که سیاوش را کشت. ناشناخته باقی مانده اند."
این در حالی است که مسوول بخش آسیایی دیدبان حقوق بشر با نگرانی گفته است که با تسلط طالبان بر افغانستان در اگست ۲۰۲۱، دسترسی به عدالت بیشتر کاهش یافته است، زیرا به گفتۀ او این گروه سیستم قضایی را از بین برده است و به سو استفاده‌های جدی علیه خبرنگاران ادامه می‌دهد.
اخیراً هیات معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) نیز از افزایش بی‌سابقۀ خشونت علیه خبرنگاران در این کشور ابراز نگرانی کرده و گفت که در بیشتر از یک سال گذشته، بیش از ۲۰۰ مورد نقض حقوق بشری علیه خبرنگاران را ثبت کرده است.
یوناما به تاریخ دوم نومبر (۱۱ عقرب) گفت که این موارد نقض حقوق بشری شامل "بازداشت‌های خودسرانه، بدرفتاری، تهدید و ارعاب" می‌شود.
اما وزارت خارجۀ حکومت طالبان گفته است که آنان به اهمیت یافتن و انعکاس واقعیات اعتقاد راسخ دارند و برای رسیدن به این هدف، علاوه بر مجوز فعالیت، اطلاعات لازم و دسترسی به تمامی مناطق کشور را برای رسانه‌ها و کارمندان فراهم کرده است.
در اعلامیه‌ای این وزارت که روز چهارشنبۀ هفته گذشته نشر شد، آمده بود که به تمامی رسانه‌ها از فعالیت آزادانه و ایمنی در چارچوب "رفتار حرفه‌ای مطابق با ارزش های اسلامی و منافع ملی" اطمینان می‌دهد.
حکومت طالبان گفته است که پس از تسلط این گروه بر افغانستان، هیچ خبرنگاری کشته نشده است و نمایندگان و مراکز رسانه‌ای نیز با چالش امنیتی مواجه نشده اند.
اما ملل متحد گفته است که در حال حاضر، رسانه‌ها در افغانستان در "خطر" به سر می‌برند.