از آغاز سال جاری تا حال، ایران حدود ۱۳۰ هزار مهاجر افغان را که بدون اسناد قانونی اقامت در آن کشور زندگی می کردند، اخراج کرده است.
مهاجرین افغان در حالی مجبور به برگشت به کشور شان می شوند که با آیندۀ نا معین مواجه اند، زیرا حملات گروه طالبان افزایش یافته است و این گروه در بیش از ۴۰ در صد قلمرو افغانستان نفود یا تسلط دارد.
علاوه بر آن، روزانه صد ها مهاجر افغان از ایران جبراً اخراج می شوند و حکومت تهران در نظر دارد تا ۶۰۰ هزار مهاجر افغان را تا آخر سال جاری از آن کشور اخراج کند.
حفیظ احمد میاخیل، سخنگوی وزارت مهاجرین افغانستان، گفته است که تنها هفتۀ گذشته ۷۶۹۵ مهاجر افغان از ایران به افغانستان برگشت داده شد که به گفتۀ وی ۶۰ تا ۶۵ در صد آنان جبرا! مجبور به ترک آن کشور شدند.
به گفتۀ آقای میاخیل، اکثر این مهاجرین جوانان استند، اما خانواده ها به شمول زنان کودکان نیز در میان آنان شامل است.
حکومت کابل می گوید که عودت بی سابقۀ مهاجرین افغان خدمات حکومتی و ادارات مهاجرت در افغانستان را تحت فشار قرار داده است—به خصوص مهاجرینی که از پاکستان و ایران به کشور شان عودت می کنند.
افزایش اخراج جبری مهاجرین افغان از ایران و میزان بلند بیکاری در افغانستان موجب نگرانی هایی شده است که شماری از جوانان عودت کننده ممکن با گروه طالبان و یا سایر گروه های شورشی یکجا شوند. عودت گستردۀ مهاجرین افغان ممکن سبب افزایش جرایم جنایی در افغانستان نیز گردد، کشوریکه از سال ها به این سو با حملات دهشت افگنی مواجه است و شمار تلفات قوای امنیتی نیز در حال افزایش است.
بر اساس تخمین حکومت افغانستان، درحال حاضر، بیش از دو میلیون شهروند افغان در ایران زندگی می کنند که در این میانحدود ۹۵۰ هزار تن آنان به حیث مهاجر طبقه بندی شده اند و دارای اسناد مهاجرت می باشند و متباقی آنان بدون اسناد می باشند.
اخراج اجباری
به گفتۀ سخنگوی وزارت مهاجرین افغانستان، از مجموعۀ ۴۴۰ هزار مهاجر افغان که سال گذشته به افغانستان عودت کردند، بیش از ۱۵۷ هزار تن آنان که اکثر شان جوانان بودند، بدون اسناد وارد ایران شده بودند و جبراً از آن کشور، اخراج شدند.
به گفتۀ آقای میاخیل، اخراج اجباری افغان های مهاجر از ایران، تخطی آشکار از توافقات دو جانبه و سه جانبه می باشد.
آقای میاخیل همچنین گفته است که ایران مرز عمدۀ اسلام قلعه را از چند ماه به این سو به دلایل نا معلوم مسدود کرده است و مهاجرین افغان از سایر مناطق مرزی مثل مرز نیمروز وارد افغانستان می شوند.
حکومت ایران در نوامبر ۲۰۱۲ میلادی، مقرراتی را وضع کرد که بر اساس آن به پولیس و مقامات گمرکی آن کشور اجازه می دهد تا ۱.۶ میلیون مهاجر بدون اسناد را تا پایان ۲۰۱۵ میلادی از آن کشور، اخراج کنند. از آن به بعد، صد ها هزار مهاجر افغان یا به کشور شان عودت کردند و یا هم به صورت اجباری از ایران اخراج شدند.
سازمان بین المللی مهاجرت یا IOM گزارش می دهد که از آغاز سال ۲۰۱۷ میلادی تا سیزدهم ماه می امسال، حدود ۱۳۰ هزار مهاجرین بدون اسناد از ایران به افغانستان عودت کرده اند.
اتهام تخطی از حقوق
بسیاری از افغان ها اجازه یافته اند تا به منظور اشتغال به ایران بروند، اما شهروندان ایرانی مخالف این روند اند و فشار های روز افزون به منظور اخراج آنان در ایران ادامه دارد. افغان هایی که در ایران به سر می برند، از حقوق اساسی برخوردار نیستند و آنان به فرصت های اقتصادی دسترسی ندارند. حامیان حقوق بشر حکومت ایران را به سوء رفتار در برابر مهاجرین افغان متهم کرده اند.
به گفتۀ دیدبان حقوق بشر، تخطی در برابر مهاجرین افغان شامل "سوء رفتار فزیکی، توقیف آنان در مکان های غیر صحی و غیر انسانی، پرداخت اجباری هزینۀ ترانسپورتی، جا به جایی آنان در کمپ های اخراج مهاجرین، کار اجباری و جدا سازی افراد از خانواده های شان" می گردد.
دیدبان حقوق بشر می گوید که مقامات ایرانی مهاجرین افغان را با "شتاب زدگی" اخراج می کند—بدون اینکه فرصتی را برای آنان مساعد کند تا به اثبات برسانند که حق دارند در آن کشور منحیث پناهنده باقی بمانند.
برخی از مهاجرین افغان ادعا کرده اند که آنان بدون کدام دلیل دستگیر می شوند—به خصوص در تهران، پایتخت ایران. اما پولیس ایران ادعا می کند که اکثر دستگیری ها به دلیل تجارت مواد مخدر صورت می گیرد.
در همین حال، حکومت کابل می گوید که در تلاش است تا زمینۀ عودت دواطلبانۀ مهاجرین را از ایران و پاکستان فراهم کند. موضوع دیگر اینکه مهاجرین در برخی موارد به حیث اعمال نفوذ در برابر حکومت افغانستان استفاده می شود.
اعزام مهاجرین افغان توسط ایران در جنگ سوریه
حکومت ایران هزاران مهاجرین شیعۀ افغان را به سوریه اعزام کرده است تا آنان در کنار تندروان گروه حزب الله لبنان و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به حمایت حکومت بشار الاسد، رئیس جمهور سوریه، جنگ کنند. نظامیان ایران مهاجرین افغان را در جنگ سوریه استخدام می کنند و برای آنان وعده می دهند که شهروندی ایران را به دست خواهند آورد و وضیعت زندگی خانواده های آنان بهتر خواهد کرد.
حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، سال گذشته به عبدالله عبدالله، رئیس اجرائیه حکومت افغانستان، وعده داد تا به عوض اخراج مهاجرین افغان، برای آنان اسناد قانونی اقامت فراهم کند. اما به گفتۀ آقای میاخیل، سخنگوی وزارت مهاجرین افغانستان، تهران به تفاهمنامۀ که میان دو کشور سال گذشته امضا شد، عمل نکرده است.