زلمی خلیلزاد گفته است که دو عامل عمده موجب سقوط افغانستان به دست طالبان شد؛ "لجاجت" محمد اشرف غنی، رییس جمهور پیشین افغانستان، و "خودخواهی'' نخبگان آن کشور.
این نماینده‌ای پیشین وزارت خارجه ایالات متحده برای روند مصالحه‌ای افغانستان همچنین گفته است که عدم تمایل سربازان افغان برای مقابله بر ضد طالبان نیز در سقوط سریع افغانستان به دست طالبان نقش داشته است.
آقای خلیلزاد این اظهارات را روز چهارشنبه در یک کنفرانس مجازی که از سوی یک مرکز پژوهشی موسوم به بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی در شهر واشنگتن دی سی سازماندهی شده بود، بیان کرد.
آقای خلیلزاد گفت: "با وجود این واقعیت که او [اشرف غنی] در یک انتخابات تقلبی که شماری اندکی افغان‌ها در آن شرکت کرده بودند، دوباره انتخاب شد، همه‌ای ما از لجبازی رییس جمهور غنی مبنی بر اینکه تا آخر دوره‌ای کاری‌اش در قدرت باقی بماند، شگفت زده شده بودیم."
آقای خلیلزاد همچنین برای نخستین بار به طور علنی تایید کرد که ایالات متحده افغان‌ها را از اشتراک در انتخابات ریاست جمهوری دلسرد کرد، انتخاباتی که آقای غنی را برای دومین بار به کرسی ریاست جمهوری رساند.
خلیلزاد گفت که ایالات متحده در عوض می خواست تا از طریق مذاکرات میان سیاستمداران و جامعه مدنی که با طالبان ادامه داشت، یک اداره‌ٔ موقت ایجاد شود که مورد قبول همه جناح ها باشد.
این دپلومات امریکایی-افغان تبارهمچنین گفته است که "اشتباه محاسباتی بزرگ" غنی این بود که او فکر می کرد ایالات متحده افغانستان را ترک نخواهند کرد. به گفته‌ای خلیلزاد، آقای غني به این باور بود که امریکا و استخبارات آن از منطقه ای که از لحاظ فزیکی نزدیک به کشورهای مهم ستراتژیک مانند چین، روسیه، ایران و پاکستان می‌باشد،عقب نشینی نخواهد کرد.
آقای خلیلزاد افزود: "تلاش کردم وی [اشرف غنی] را متقاعد کنم که رییس جمهور ترمپ بسیار جدی است. او گفت نه، استخبارات و اردو چیزی دیگری برایم گفتند."
زمانیکه ایالات متحده آغاز خروج کامل قوای خود را از افغانستان اعلام کرد، آقای غنی به خلیلزاد گفت که "حال آزاد استم به گونه‌ای افغانی جنگ کنم. طالبان را در ظرف شش ماه شکست خواهم داد، زیرا شما ضعیف می جنگیدید."
خلیلزاد گفت که در واقع قوای بیش از ۳۰۰ هزار نفری که توسط ایالات متحده آموزش دیده بود و تجهیز شده بود، در برابر ۶۰ هزار نیرو طالبان "ذوب" شد و دلیل آن نبود روحیه، فساد اداری و توجه اندک به سربازان در خطوط جبهه بود.
به گفته‌ای خلیلزاد، مردم به سیاست بازی ها در افغانستان اعتقاد نداشتند، سربازان به آرمان‌های شان باورمند نبودند، اما طالبان به آرمان‌شان اعتقاد داشتند.
خلیلزاد همچنین رفتار نخبگان سیاسی افغانستان را "خودخواهانه، خود محور، فاسد" خواند و گفت که رفتار نخبگان سیاسی نیز سبب شکست مذاکرات صلح با طالبان شد. به گفته‌ای خلیلزاد، از عملکرد افغان‌های که وی با آنان کار کرده بود، مایوس شده است، زیرا از "فرصت طلایی که ایالات متحده فراهم کرد" استفاده نشد.
حمایت خلیلزاد از تعامل با طالبان
با وجودیکه طالبان تا حال از سوی هیچ کشوری به رسمیت شناخته نشده است، آقای خلیلزاد از تعامل دپلوماتیک قوی ایالات متحده با طالبان حمایت کرده است که شامل یک "نقشه‌ای راهی" است که اعتماد و بی‌اعتمادی دو جناح در یک مدت زمانی مدنظر گرفته شود.
خلیلزاد همچنین گفته است که پالیسی واشنگتن در مورد افغانستان گروگان یک "بحث ناآگاهانه" شده است که می تواند منافع ایالات متحده را متضرر کند.
به گفته‌ای خلیلزاد، بسیاری در امریکا می خواهند که طالبان رنج ببرند و حکومت آنان سقوط کند، زیرا "ما در شکست آنان موفق نشدیم و این امر، طعم بدی را در دهان مردم به جا مانده است."
آقای خلیلزاد هشدار داد که شکست حکومت [طالبان] در افغانستان موجب جنگ داخلی و فاجعه‌ای انسانی خواهد شد و شرایط را برای گروه‌های دهشت افگنی مساعد خواهد کرد.
به گفته‌ای خلیلزاد، طالبان در جریان ۱۸ ماه پس از امضای توافق نشان دادند که آنان به حرف خود عمل می کنند و حتا یک امریکایی را نکشتند، باوجودیکه حملات هوایی ایالات متحده در حمایت از قوای افغان موجب کشته شدن صد‌ها و شاید هم هزاران طالب شده است.
او همچنین گفت که طالبان نیز می توانند از کمک خارجی استفاده کنند تا به گونه موثر در برابر تندروان گروه دولت اسلامی یا داعش، بجنگند.