مدافعان حقوق بشر، مقامات و سیاستمداران افغان، "گلوله‌باری نیروهای مرزی ایران بر مهاجران افغان" را به شدت محکوم کرده و خواهان تحقیقات شفاف و مجازات عاملان آن شده اند.
نشریۀ حقوق بشری "حال‌وش" که خبر های مربوط به سیستان و بلوچستان را پوشش می دهد، به نقل از شاهدان عینی گزارش داده است که در نتیجهٔ گلوله‌باری نیروهای مرزی ایران بر مهاجران افغان، بیش از ۲۰۰ نفر کشته شده اند، اما این آمار از سوی منابع رسمی و مستقل تایید نشده است.
رسانهٔ حقوق بشری ایران موسوم به "حال‌وش" گزارش داده که گروه حدود سه صد نفری مهاجران افغان از سوی مرزبانان ایران هدف گلوله‌باری قرار گرفته است.
به گزارش حال‌وش، این رویداد، شب یکشنبه ۱۴ اکتوبر (۲۳ میزان) در نقطه صفری مرزی کله گان ولسوالی سراوان سیستان و بلوچستان رخ داده است.
بر اساس گزارش‌ها، این رویداد در نقطۀ مرزی دور افتاده بین پاکستان و ایران رخ داده است. ویدیو‌های نشر شده در رسانه‌های اجتماعی، گروهی از مهاجران افغان را نشان می‌دهد که می‌گویند که قصد رفتن به ایران را داشتند که هدف گلوله قرار گرفتند.
در این ویدیو دیده می‌شود که شماری از افراد به ضرب گلوله زخمی شده اند. اما صدای امریکا صحت این ویدیو را تایید کرده نمی‌تواند.
ریچارد بنیت، گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در امور افغانستان نیز از گزارش‌های در مورد کشته و زخمی شدن افغان‌ها در مرز با ایران ابراز نگرانی کرده است.
بنیت در شبکه ایکس نگاشته است: "از مقامات می‌خواهم که به طور شفاف در این زمینه تحقیق کنند. باید فوراً وضاحت داده شود. عزت و امنیت بیشتر برای افغان‌ها در سراسر جهان نیاز است. "
هیات معاونت ملل متحد در افغانستان (یوناما) نیز با نشر بیانیه‌ای در این مورد ابراز نگرانی کرده است.
در بیانیه آمده است: "یوناما نسبت به گزارش‌های تکان‌دهنده از وقوع یک رویداد در روزهای ۱۴ و ۱۵ اکتوبر در ساحهٔ کالاگان ولسوالی سرباز ایالت سیستان ایران که ادعا شده بر گروه بزرگی از مهاجران افغان گلوله‌باری شده و منجر به کشته و زخمی شدن آنها شده است، نگرانی عمیق خود را ابراز می‌کند."
در همین حال سازمان عفو بین الملل با انتشار بیانیه‌ای در شبکه ایکس گلوله‌باری بر مهاجران افغان در مرز ایران و همچنان گزارش‌های مبنی بر عدم دسترسی زخمیان این حادثه به مراقبت‌های صحی کافی در ایران و پاکستان را وحشتناک توصیف کرده است.
عفو بین الملل نگاشته است: "این حادثهٔ اخیر دو سال پس از آن رخ می‌دهد که عفو بین الملل برای نخستین بار اعمال زور توسط نیروهای امنیتی ایران علیه افغان‌ها را که پس از تسلط طالبان در اگست ۲۰۲۱ به ایران فرار کرده اند و منجر به قتل‌های غیرقانونی و جروحات جدی آنان شده، مستند کرد."
این نهاد بین المللی گفته است: "تحقیقات سریع، شفاف، مستقل و موثر باید در مورد استفاده از نیروی کشنده غیرقانونی، که حق حیات افغان‌ها را نقض می‌کند، انجام شود و عاملان مظنون در رسیدگی عادلانه مورد بازخواست قرار گیرند."
نصیر احمد اندیشه، سرپرست نمایندگی دایمی افغانستان در شورای حقوق بشر ملل متحد در ژینو، این رویداد را "غیرانسانی" توصیف کرد.
او در یک پیامی در شبکه ایکس گفته است که برای رسیدگی به این چنین حوادث به اقدام فوری جامعۀ جهانی نیاز است.
در همین حال، نصیر احمد فایق، سرپرست نمایندگی افغانستان در ملل متحد با نشر بیانیه‌ای این رویداد را نکوهش کرده و خواهان تحقیق فوری و مستقل در این مورد شده است.
در این بیانیه بر محاکمۀ عاملان گلوله‌باری بر مهاجران افغان و پخش معلومات دقیق در بارۀ شمار تلفات این رویداد، از سوی مقامات ایران تاکید شده است.
شهرزاد اکبر، رییس سازمان حقوق بشری "رواداری" به رادیو آزادی گفته است که عاملان اصلی این رویداد باید شناسایی و مجازات شوند.
او گفته است: "این یک وحشت کامل است و ناپذیرفتنی و غیرقابل باور و جنایت است. باید افراد دخیل، کسانی که تیراندازی کرده اند، محاکمه و مجازات شوند. مقامات ایران باید پاسخگو قرار داده شوند. چه کسی دستور این تیراندازی را داده و چطور این اتفاق افتاده است."
در همین حال، محمد حنیف اتمر، سابق وزیر خارجۀ جمهوری اسلامی افغانستان، این رویداد را "تکان دهنده" و "دردناک" خوانده و خواهان تحقیقات کامل و همه جانبهٔ آن شده است.
او در شبکۀ ایکس نوشته است: "حاکمان فعلی افغانستان به اراده‌ٔ ملت احترام کنند، از محروم کردن مردم دست بردارند و حقوق و آزادی‌های مردم را محترم بشمارند تا افغان ها مجبور به ترک خانه و کاشانه‌شان نشوند."
واکنش ایران و طالبان
حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه ایران برای افغانستان، در شبکۀ ایکس، نگاشته است که گزارش ها در مورد کشته شدن ده ها مهاجر افغان در گلوله‌باری نیروهای ایرانی صحت ندارد.
با آنهم، او افزوده است که برخورد قانونی با ورود غیرقانونی پناهجویان حق مشروع کشورها است.
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان، در شبکه ایکس، نوشته است که تحقیقات را از راه های دیپلوماتیک و نهاد های مختلف آغاز کرده اند.
حکومت ایران در ماه های پسین، روند اخراج مهاجران افغان از آن کشور را شدت بخشیده است.
سازمان بین‌المللی مهاجرت در گزارشی گفت که برگشت ۶۰ درصد عودت‌کنندگان افغان از ایران اجباری و ۴۰ درصد دیگر داوطلبانه بوده است.
این ادارۀ ملل متحد روز دوشنبه ۱۴ اکتوبر (۲۳ میزان) با ابراز نگرانی از افزایش برگشت و اخراج جبری مهاجران افغانستان از ایران گفت که از جنوری ۲۰۲۳ تا ماه جولای امسال، کم از کم ۱.۷ میلیون افغان از ایران به کشور خود برگشته و اکثر آنان جبراً اخراج شده اند.
حوادث قبلی
در اوایل ماه جوزا سال ۱۳۹۹، حکومت وقت افغانستان گفت که ۴۶ نفر از کارجویان افغان که می‌خواستند به تاریخ ۱۳ ثور وارد ایران شوند، توسط نیروهای ایرانی به دریا پرتاب شدند که از آن میان ۱۲ نفر جان باخته، ۱۷ تن ناپدید شدند و ۱۷ نفر دیگر نجات یافتند.
اما مقامات ایرانی گفتند که چنین حادثهٔ اتفاق نافتاده است.
چند هفته پس از آن حادثه، یک موتر حامل مهاجران افغان در شهر یزد ایران هدف گلوله‌باری نظامیان ایرانی قرار گرفت و حریق شد. در آن رویداد سه افغان جان باخت و چهار تن دیگر مجروح شدند.
این حادثه سبب کارزار گسترده در صفحات اجتماعی تحت نام "کمی آب بده که سوختم" شد.
مقامات ایرانی مسوولیت آن حادثه را پذیرفته و تعهد کردند که عاملان آن واقعه از سوی نهادهای عدلی و قضایی ایران مورد پیگرد قرار می‌گیرند.
ویدیو‌های متعددی از ضرب و شتم و آزار و اذیت مهاجران افغان در ایران در رسانه‌های اجتماعی نشر می‌شود، اما این ویدیو‌ها به ندرت مورد تحقیق قرار می‌گیرند. صدای امریکا نیز صحت این ویدیو‌ها را تایید یا رد کرده نمی‌تواند.
برخی از معلومات این گزارش از رادیو آزادی گرفته شده است.