زلمی خلیلزاد، نماینده‌ٔ پیشین وزارت خارجه ایالات متحده برای روند مصالحهٔ افغانستان همواره بخاطر امضای توافقنامهٔ صلح با طالبان که بسیاری آن را تسلیمی می‌دانند، به شدت مورد انتقاد قرار گرفته و منتقدان او را متهم کرده اند که در ازای تعهدات ناچیز طالبان، امتیازات زیادی به آنان داده است.
در تازه ترین مصاحبهٔ خود آقای خلیلزاد علت سقوط دولت افغانستان را "لجاجت" محمد اشرف غنی، رییس جمهور پیشین افغانستان، و "خودخواهی'' نخبگان آن کشور خوانده است.
امرالله صالح، معاون رییس جمهور حکومت به رهبری محمد اشرف غنی در واکنش به این اظهارات آقای خلیلزاد، او را معمار طرح فریب بزرگ خواند.
آقای صالح که خودش را رییس جمهور سرپرست افغانستان می‌خواند،در صفحهٔ تویترش نوشته است:"خلیلزاد ظاهراً طراح این نیرنگ بزرگ بود. او از نظر استراتیژیک "جمهوری" را مثل یک بز قربانی می‌دید که تا لحظه ذبح از آن مراقبت کرد... این مصاحبه‌ها بوی تعفن این شکست را از بین نمی‌برد."
آقای خلیلزاد این اظهارات را روز چهارشنبه ۲۷ اکتوبر (پنجم عقرب ) در یک کنفرانس مجازی که از سوی یک مرکز پژوهشی موسوم به بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی در شهر واشنگتن دی سی سازماندهی شده بود، بیان کرد.
آقای خلیلزاد به تاریخ ۲۷ میزان دو ماه پس از تسلط طالبان بر افغانستان از سمت‌اش کناره گیری کرد و پس از آن در مصاحبه‌های مختلفی رهبران پیشین دولت افغانستان را مسوول وضع کنونی این کشور دانسته است.
آقای صالح در یک تویت جداگانه در اشاره به اظهارات اخیر آقای خلیلزاد نوشته است: " به جای پذیرفتن مسوولیت فاجعه [سقوط جمهوریت]، تلاش می‌کنند که افغان‌ها را جانب گناهکار جلوه دهند و بالای زخم‌هایشان نمک پاشیده و از نیازها و ناامیدی آنان سواستفاده می‌کنند."
پس از استعفای آقای خلیلزاد، تامس وست که پیش از این، به حیث معاون نمایندۀ ویژه ایالات متحده در امور مصالحه افغانستان ایفای وظیفه می‌کرد، جانشین آقای خلیلزاد شد.
طالبان گفته‌اند امیدوارند با نماینده جدید امریکا در امور افغانستان کارها به خوبی پیش برود و روابط دو کشور با اجرای کامل توافقنامه دوحه عادی شود.
با این حال تحلیلگران سیاسی می‌گویند که اظهارات آقای خلیلزاد واقعیت دارد، اما او تمامی واقعیت‌ها را در این نشست بیان نکرد.
امین صداقت، تحلیلگر سیاسی می‌گوید که لجاجت، عدم شناخت غنی از افغانستان و تعصب وی، ضعف ساختار نظامی افغانستان و رهبرانی غرق در فساد از جمله عوامل داخلی سقوط جمهوریت بود.
اما آقای صداقت تاکید دارد که ابعاد خارجی نیز در پیروزی طالبان نقش داشت.
این تحلیلگر سیاسی، بازی دوگانۀ پاکستان را در معادلۀ سقوط جمهوریت و پیروزی طالبان، تقویت و تجهیز نظامی آنها و لابی‌گری در سطح منطقه و فرامنطقه‌ای اسلام‌آباد برای طالبان را نیز از عوامل خارجی می‌داند.
ویس ناصری، یک تحلیلگر سیاسی دیگر مقیم آلمان می‌گوید که زلمی خلیلزاد این اظهارات را بیان کرد تا اشتبا‌هاتش را در ارایه طرح‌ها و مشوره‌ها در روند صلح توجیه کند و خود را برائت بدهد.
به گفتۀ آقای ناصری، زلمی خلیلزاد به دولتمردان امریکا در زمینۀ تحولات افغانستان و ساختار اجتماعی – سیاسی این کشور مشوره‌ها و اطلاعات نادرست می‌داد.
این تحلیلگر سیاسی همچنان می‌افزاید که آقای خلیلزاد از مداخله پاکستان در امور افغانستان و حمایت اسلام آباد از طالبان نیز چشم پوشی کرده است.
آقای صالح نیز قبلاً گفته بود که پاکستان افغانستان را اشغال کرده است. او در صفحهٔ تویترخود نگاشته بود که پاکستان توان"بلعیدن" افغانستان را ندارد و این کشور یک بار دیگر آزاد خواهد شد.