شورشیان سوریه رویکرد شبیه طالبان را برای کسب مشروعیت بین‌المللی در پیش گرفته اند – تحلیلگران

احمد الشرع، مشهور به ابو محمد الجولانی، رهبر هیات تحریر شام

در حالیکه جامعۀ بین‌المللی شرایطی را برای حاکمان جدید سوریه گذاشته اند، تحلیلگران به این باور اند که هیات تحریر الشام، عمده‌ترین گروه شورشی در آن کشور رویکردی شبیه طالبان افغانستان را برای کسب مشروعیت بین‌المللی در پیش گرفته اند.

احمد الشرع، مشهور به ابو محمد الجولانی، رهبر هیات تحریر شام در روزهای گذشته در دیدار با دپلوماتان شماری از کشورهای خارجی و نیز فرستادۀ ویژۀ ملل متحد در امور سوریه، بر "همکاری سریع و موثر" برای بازسازی اقتصاد سوریه و حفظ تمامیت ارضی آن کشور تاکید کرده است.

الجولانی در مصاحبه با روزنامۀ تایمز لندن گفته است که خاک سوریه نباید علیه هیچ کشور همسایه، به شمول اسراییل، کار گرفته شود.

اسفندیار میر، کارشناس ارشد در انستیتیوت صلح ایالات متحده مستقر در واشنگتن‌ دی‌سی به صدای امریکا گفت که هیات تحریر الشام، یک "پیام آشتی‌جویانه" فرستاده است، درست مانند پیامی که طالبان در اگست ۲۰۲۱ پس از تصرف قدرت در افغانستان فرستادند.

میر گفت: "آنان در سیاست‌گذاری منطقه طوری موضع گرفتند تا کشورهای منطقه و قدرت‌های جهان را علیه خود تحریک نکنند."

طالبان پس از تصرف کابل در ۱۵ اگست ۲۰۲۱ تلاش کردند تا به کشورهای همسایه و قدرت‌های منطقه اطمینان بدهند که این گروه به هیچ کسی اجازه نخواهد داد که از خاک افغانستان به عنوان سکوی حمله بر کشور دیگری کار بگیرد.

اما سازمان ملل متحد در ماه جولای سال روان گفت که با وصف ادعای طالبان مبنی بر نبود گروه‌های تروریستی خارجی در افغانستان، کشورهای عضو ملل متحد گزارش داده اند که بیش از ۲۰ گروه تروریستی در داخل خاک افغانستان فعالیت دارند.

میر افزود که هیات تحریر الشام با آموختن از تجارب خود و نظارت بر عملکرد طالبان، نمی‌خواهند که دشمنان خارجی داشته باشند و به همسایگان می‌رسانند که ما مایۀ دردسر شما نخواهیم شد.

او گفت که قدرت‌های جهان و منطقه نیز در تعامل با شورشیان سوری اهداف نسبتاً معتدلی دارند، اما به گفتۀ وی "آنان هیات تحریر الشام را زیر نظارت دارند".

شورشیان سوری زیر رهبری هیات تحریر الشام، به تاریخ ۲۷ نومبر عملیات تهاجمی را علیه نیروهای طرفدار حکومت بشارالاسد، رییس جمهور پیشین سوریه در ولایت ادلب انجام دادند و با گذشت ۱۱ روز و تصرف پی در پی چندین ولایت، دمشق، پایتخت سوریه، را نیز تصرف کردند.

ایالات متحده از بیانیه‌های "امیدوارکنندۀ" شورشیان در سوریه استقبال کرده، اما گفته است که واشنگتن آنان را نه بر اساس حرف، بلکه بر اساس عملکرد شان قضاوت خواهد کرد.

متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجۀ ایالات متحده روز دوشنبه در پاسخ به پرسش صدای امریکا گفت: "ما در زمینۀ تحریم‌ها، به رسمیت شناسی، کاربرد ابزار دست داشتۀ مان، بر مبنای آنچه از هیات تحریر الشام و دیگر بازیگران در ساحه مشاهده می‌کنیم، تصامیم را اتخاذ می‌کنیم."

یک دپلومات ارشد اروپایی روز یکشنبه گفت که اتحادیه اروپا تحریم‌ها بر سوریه را تا زمانی لغو نخواهد کرد که حاکمان جدید سوریه تضمین بدهند که از اقلیت‌ها و حقوق زنان حفاظت و با تروریزم قطع رابطه می‌کنند.

جامعۀ جهانی هم در زمان مذاکرات دوحه، هم در زمان عقد توافقنامۀ دوحه میان طالبان وامریکا و نیز پس از حاکم شدن طالبان بر افغانستان، خواستار تضمین‌های مشابه چون احترام به حقوق بشر، حقوق زنان، حقوق اقلیت‌ها، تشکیل حکومت فراگیر و قطع رابطه با تروریزم از طالبان شده بودند.

با اینحال، به دلیل وضعیت بحرانی حقوق بشر، به ویژه وضع محدودیت‌های سختگیرانۀ طالبان بر زنان و دختران، ساختار تک قومی و تک گروهی حکومت طالبان و نیز نگرانی از حضور سازمان‌های تروریستی به شمول القاعده در افغانستان و رابطۀ طالبان با آنان، تا کنون هیچ کشوری حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته است.

کولین کلارک، مسوول بخش تحقیقات در سوفان گروپ، به صدای امریکا گفت که پالیسی ایالات متحده در قبال سوریه بر بنیاد تجارب از افغانستان شکل گرفته است. او گفت که از رهگذر معرفی کردن به جامعۀ جهانی، "شباهت‌های زیادی" میان رویکرد طالبان و هیات تحریر الشام وجود دارد.

کلارک گفت که برتابانیدن "عملگرایی، اعتدالگرایی بیشتر، فاصله گرفتن از اندیشۀ افراطی جهادی" از ویژگی‌هایی است که این دو گروه در تلاش بازتاب دادن آن از خویش اند. اما به گفتۀ کلارک پرسش عمده این است که هیات تحریر الشام میانه‌رو باقی خواهد ماند یا نه.

این پژوهشگر امریکایی گفت که در مورد تندروان افراطی خارجی، به ویژه جنگجویان آسیای مرکزی، در ترکیب گروه‌های شورشی در سوریه، نگرانی وجود دارد، که ممکن منشعب شده یا به دیگر گروه‌ها مانند داعش بپیوندند، زیرا به گفتۀ وی، "آنان ممکن تمام این پروژۀ حکومت‌داری را ماموریت فریب بپندارند."

ملل متحد، ایالات متحده، ترکیه و شماری از کشورهای دیگر هیات تحریر الشام را به صفت سازمان تروریستی می‌پندارند.

بر اساس اطلاعات وبسایت مرکز ملی مبارزه با تروریزم ایالات متحده که وظیفۀ تدقیق، تحلیل و ارزیابی معلومات در مورد تروریزم بین‌المللی را عهده دار است، هیات تحریر الشام "ایتلافی از گروه‌های شورشی مسلمان سنی مستقر در شمال سوریه است که از جبهۀ النصره، شاخۀ پیشین القاعده در سوریه" برخاسته است.

وزارت خارجۀ ایالات متحده در سال ۲۰۱۳ الشرع را به صفت تروریست جهانی شناسایی کرد و برای معلوماتی که منجر به دستگیری وی شود تا ده میلیون دالر پاداش تعیین کرد.

با اینحال، گروه طالبان از سوی وزارت خارجۀ ایالات به صفت سازمان تروریستی پنداشته نمی‌شود، هرچند شبکۀ حقانی که بخشی از حکومت طالبان است، از سوی ایالات متحده به صفت گروه تروریستی معرفی شده است.

کلارک گفت که شورشیان سوری زودتر از طالبان به رسمیت شناخته خواهند شد، زیرا به گفتۀ وی، آنان "پدیدۀ تازه‌تر بوده و در حال حاضر مشکلات دست و پاگیر" ندارند.

مریسا خرما، رییس برنامۀ شرق میانه در کانون فکری و پژوهشی وودرو ویلسن در واشنگتن ‌دی‌سی به این بارو است که مقایسۀ طالبان با شورشیان سوری "بسیار دشوار" است. او گفت: "در سوریه، شورشیان مردم را از چنگ یک رژیم ظالم آزاد کردند. در افغانستان [اقتدار طالبان] لزوماً برگشت یک رژیم ظالم بر اریکۀ قدرت بود."

خرما گفت که از دید وی تشابه شورشیان سوری با طالبان این است که هر دو گروه با حکومت‌هایی درگیر جنگ بودند که "روحیۀ ضعیف" داشته و از قبل "فرسوده" شده بودند.