وزارت خارجهٔ ایالات متحده می‌گوید که واشنگتن تحت یک برنامهٔ خاص، مالکیت شماری از طیاره‌های اردوی پیشین افغانستان را به اوزبیکستان انتقال داده است.
یک سخنگوی وزارت خارجهٔ ایالات متحده در ایمیلی به صدای امریکا نوشت که مالکیت شماری از این طیاره‌ها تحت برنامهٔ "امتعهٔ اضافی دفاعی" (EDA) به اوزبیکستان انتقال داده شده است.
تحت این برنامه، واشنگتن تجهیزات دفاعی اضافی را به دولت های خارجی یا سازمان های بین المللی منتقل می‌کند.
وزارت خارجهٔ ایالات متحده در پاسخ به پرسش صدای امریکا نگاشته است: "توافق این انتقال، در چارچوب همکاری دوجانبه قوی‌ما در زمینه مبارزه با تروریزم، مبارزه با مواد مخدر و افزایش امنیت مرزی صورت گرفته است."
پیش از این، در واکنش به گزارش رسانه‌های محلی افغانستان در این خصوص، لوی درستیز وزارت دفاع حکومت طالبان گفته بود که امریکا "از دریا به دیگران آب نبخشد."
فصیح‌الدین فطرت گفته است: "این طیارات مربوط افغانستان است، از ما است و برای گرفتن این حق خود از هر راه ممکن استفاده می‌کنیم، به اوزبیکستان هم می‌گوییم که حسن همجواری را در نظر گرفته، چنین کاری را قبول نکند که حق کسی دیگر را یک زورمند به آنان بخشش بکند، هیچ‌گاه برای ما قابل قبول نیست که کسی حق ما را به کسی دیگر بدهد."
عنایت‌الله خوارزمی، سخنگوی وزارت دفاع حکومت طالبان، نیز در پاسخ به سوالی در مورد طیاره‌های موجود در تاجیکستان گفت که از کشورهای همسایه خواسته شده تا این طیاره‌ها را به افغانستان تحویل دهند.
خوارزمی افزود: "تا هنوز که تحویل نداده، به خاطر ملاحظاتی که شاید دارند، ولی این [طیاره‌ها] متعلق به مردم افغانستان است، از افغانستان است، هر وقت باشد به افغانستان برگردانده خواهد شد."
بر اساس گزارش‌ها، در اواخر ماه اگست ۲۰۲۱، شماری از پرسونل نظامی افغان همراه با اعضای خانواده‌های شان فقط چند ساعت قبل از سقوط کابل به دست گروه طالبان توسط حدود ۵۰ طیاره و هلیکوپتر به اوزبیکستان و تاجیکستان فرار کردند.
پیش از این، راب لودویک، یک سخنگوی وزارت دفاع امریکا گفته بود که ۴۶ طیاره در اوزبیکستان و ۱۸ طیاره در تاجیکستان وجود دارد که شامل هلیکوپترهای Mi-17 UH-60 و همچنین طیاره‌های بال ثابت PC-12، C-208، AC-208 و A-29 می‌باشند.
با آنهم، شمار دقیق این طیاره‌ها و هلیکوپتر‌ها هنوز معلوم نیست.
چندی پس از تسلط دوبارهٔ طالبان بر افغانستان، ملا محمد یعقوب، سرپرست وزارت دفاع حکومت طالبان، به تاجیکستان و اوزبیکستان هشدار داد تا طیاره‌ها و هلیکوپترهای این کشور را برگردانند.
ملا یعقوب گفته بود که از این کشور‌ها می‌خواهد تا در این راستا اقدام کنند، زیرا هیچ کشور حق ندارد که طیاره ها و هلیکوپترهای افغانستان را نزد خود نگهدارد یا از آن استفاده کند، در غیر آن طالبان دست به اقدام تلافی‌جویانه خواهد زد.
او افزود: "با بسیار احترام از آنان تقاضا می‌کنم که صبر ما را نه آزمایند و ما را مجبور نسازند که تا حد توان دست به عمل مشابه بزنیم."
به دنبال آن، مقامات اوزبیکستانی گفتند که طیاره های قوای هوایی پیشین افغانستان، ملکیت ایالات متحده بوده و به طالبان داده نمی شوند.
عصمت الله ارگاشف، مشاور ارشد شوکت میرضیایف، رییس جمهور اوزبیکستان، در مصاحبه با صدای امریکا گفته بود که این طیاره‌ها متعلق به ایالات متحده است و به کابل باز نخواهند گشت.
ارگاشف که دپلومات ارشد اوزبیکستان در امور افغانستان است، گفته بود: "دولت ایالات متحده هزینهٔ آن‌ها را پرداخته است. دولت [ ایالات متحده] دولت پیشین افغانستان را تمویل می‌کرد و بنابرین ما معتقدیم که این کاملاً به واشنگتن بستگی دارد که با آن‌ها [طیاره‌ها] چه می‌کند."
او افزود: "ما این تجهیزات نظامی را در توافق با ایالات متحده نگه داشته‌ایم و به طالبان هم چنین گفته‌ایم."