سازمان جهانی صحت با توجه به احتمال برگشت ۱.۳ میلیون مهاجر افغان از پاکستان، می‌گوید که این جریان ناگهانی و افزایش عودت‌کنندگان، همراه با سایر عوامل مرتبط، در قبال بهداشت عمومی نگرانی‌های قابل توجهی را ایجاد می‌کند.
این سازمان ناوقت پنجشنبه ۱۶ نومبر (۲۵ عقرب) با نشر اعلامیه‌ای گفته است: "سازمان جهانی صحت از طریق یک طرح پاسخ دقیق، نیاز به ۱۰ میلیون دالر امریکایی را برای ارایه خدمات بهداشتی ضروری و اطمینان از دسترسی به مراقبت‌های صحی برای ۷۰۰هزار عودت‌کننده هدفمند افغان هنگام ورود مجدد به کشور، شناسایی کرده است".
در اعلامیه آمده است که با برگشت عودت‌کنندگان، افغانستان با تهدیدهای بزرگ صحی از جمله شیوع بیماری و انتقال ویروس پولیو در نقاط مختلف ورودی مواجه است.
به گفتۀ این سازمان، افزایش خطر بیماری‌های ساری با جابجایی، جابجایی موقت در کمپ‌ها، شرایط زندگی نامرغوب، مسایل بهداشتی موجود، سوتغذیه، استرس جسمی و روحی (به ویژه در میان افراد مسن و زنان باردار)، ناامنی، قرار گرفتن در معرض آب و هوای شدید، بدتر می‌شود که در مجموع سبب عدم دسترسی به خدمات بهداشتی می‌شود.
در اعلامیه آمده است: "این عوامل می‌توانند بر سیستم‌های بهداشتی و اقتصادی-اجتماعی که از قبل شکنند استند، فشار بیاورند و بر عودت‌کنندگان و جوامع میزبان تاثیر منفی بگذارند".
سازمان جهانی صحت نگرانی کرده است که عرضه ناکافی داروهای ضروری، چالش‌هایی را که عودت‌کنندگان مبتلا به بیماری‌های مزمن طبی مانند فشار خون بالا و بیماری شکر با آن مبتلا اند، بیشتر می‌کند.
همچنان این سازمان گفته است که بدون کمک به موقع، به دلیل دسترسی محدود به خدمات بهداشتی، به ویژه برای بیماری‌های عفونی و سایر بیماری‌های مزمن، خدمات ضروری سلامت مادر و کودک و مراقبت‌های اضطراری نسایی - ولادی، امکان افزایش در میزان عوارض و مرگ و میر وجود دارد.
سازمان جهانی صحت گفته است که به عنوان ادارۀ اصلی ارایه بهداشتی در ملل متحد، به طور فعال اقدامات نجات زندگی، خدمات بهداشتی اولیه، داروها و لوازم ضروری ارایه می‌کند، اما تاکید کرده است که پاسخگویی به این امر نیاز به بودجه دارد.
این سازمان گفته است: "سازمان جهانی صحت با بیش از ۱۲۵۰ نیروی کار، توانایی پاسخگویی به هجوم جمعیت در سراسر افغانستان را از طریق تیم منطقه‌ای موجود و شرکای تطبیق‌کننده خود، با مقیاس پذیری مشروط به نیاز و در دسترس بودن بودجه دارد. شکاف‌هایی در ظرفیت ارایه دهندگان سلامت برای مدیریت بدتر شرایط اضطراری وجود دارد".
داکتر لو داپنگ، نماینده سازمان جهانی صحت در افغانستان گفته است که این سازمان در موقعیت خوبی قرار دارد تا اطمینان حاصل کند که می‌تواند به نیازهای بهداشتی همه، به ویژه نیازهای زنان، کودکان، افراد مسن و سایر جمعیت‌های آسیب‌پذیر رسیدگی کند.
او گفته است: "در حالی که ما از بازگشت افغان‌ها به کشور استقبال می‌کنیم، این وظیفه جمعی ما در قبال صحت عامه است که اطمینان حاصل کنیم که سیستم‌ها و منابعی برای پیشگیری، آماده‌سازی و پاسخگویی به خطرات بهداشت عمومی داریم".
در این حال، سازمان جهانی صحت برای رسیدگی به نگرانی‌های صحت عامه در نقاط ورودی، تیمی از کارکنان صحی را در گذرگاه‌های مرزی در ننگرهار، قندهار و هرات مستقر کرده است تا غربالگری سلامت مطابق با الزامات مقررات بین المللی بهداشت را از عودت‌کنندگان انجام دهند.
همچنان قرار است که شفاخانه‌های تحت حمایت این سازمان در سپین بولدک افغانستان و تورخم پاکستان ایجاد شود که هر کدام به ترتیب دارای ۳۰ و ۲۰ بستر خواهند بود.
سازمان جهانی صحت گفته است که در نظر دارد مراکز موقت در گذرگاه‌های مرزی اصلی ایجاد کند و خدمات مراقبت‌های بهداشتی اولیه، تیم‌های ایمن‌سازی، تیم‌های پشتیبانی نظارت و آمبولانس‌ها را مستقر خواهد کرد.
در اعلامیه این سازمان آمده است: "این [مراکز] خدمات اولیه بهداشتی اضطراری و حمایت از بیماری‌های غیرساری، از جمله مرض شکر و فشار خون بالا را ارایه می‌کنند و همچنان بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسین مانند سرخکان و پولیو؛ و سلامت روان و حمایت روانی اجتماعی".
سازمان جهانی صحت تاکید کرده است که هماهنگی‌ها را در سطوح ملی و منطقه‌ای تقویت می‌کند و با شرکایش از جمله سازمان بین‌المللی مهاجرت، برای ایجاد یک گروه کاری در مورد بهداشت مهاجرین کار می‌کند. این گروه راهنمایی‌های تخنیکی را برای پاسخ به عودت‌کنندگان ارایه خواهد کرد.
این سازمان در حالی از فشارها بر نظام صحی افغانستان نگرانی کرده است که پاکستان بر اخراج ۱.۷ میلیون مهاجر غیرقانونی از آن کشور فیصله کرده است.
حکومت موقت پاکستان در اوایل ماه اکتوبر اعلام کرد که اتباع خارجی که بدون مدارک اقامت در آن کشور زیست دارند، که اکثراً شهروندان افغانستان اند، باید تا اول نومبر داوطلبانه آن کشور را ترک کنند، در غیر آن، بازداشت شده و به کشورهای شان باز گردانده می‌شوند.
دفتر هماهنگی امور کمک‌های بشری ملل متحد (اوچا) روز سه شنبه همین هفته در گزارشی گفت که از اواسط سپتمبر امسال تا ۱۳ نومبر، بیش از ۳۲۷هزار مهاجر افغان بدون مدارک قانونی، از پاکستان به کشورشان برگشته اند.