مهاجران و پناهجویان افغان که از ایران برگشته و از گذرگاه مرزی اسلام قلعه در هرات، وارد افغانستان می‌شوند، از "شکنجه و آزار و اذیت" مسوولان ایرانی شکایت دارند.
روزانه حدود ۳۰۰۰ افغان که شماری از آنان در ایران به دنیا آمده اند، جبراً به افغانستان باز گردانده می‌شوند.
عبدالغنی قاضی زاده، مسول ثبت نام عودت کنندگان از ایران در شهر اسلام قلعه، به خبرگزاری فرانس‌پرس گفت که این افغان‌ها در جریان اخراج از ایران با شکنجه‌های زیاد "فزیکی و روانی" روبرو شده اند. او گفت که در ماه های اخیر، اخراج افغان‌ها از ایران، افزایش یافته است.
قاضی زاده گفت که در ایران به این مهاجران و پناهجویان هشدار داده شده است که یا در جریان یک هفته ایران را ترک کنند و یا هم در ازای هر فرد بالغ بالاتر از ۱۸ سال، مبلغ ۲۳۷۵ دالر سپردۀ بانکی داشته باشند.
عودت کنندگان توسط اداره بین المللی مهاجرت، ثبت نام شده و به هر خانواده ۲۹ دالر فی نفر داده می‌شود، اما برای افرادی که به تنهایی وارد افغانستان می‌شوند و دیگر اعضای خانوادۀ شان با آنان نیستند، این مبلغ اندک هم پرداخت نمی‌شود.
خشونت فزاینده
رمضان عزیزی، ۳۶ ساله، همراه با همسر و سه فرزندش در سال ۲۰۲۳ با پرداخت مبلغ ۱۲۲۰ دالر به یک قاچاقبر، وارد ایران شد اما با خشونت فزایندۀ ایرانی‌ها علیه مهاجران افغان روبرو شد.
ایران که با فشارهای فلج کنندۀ اقتصادی ناشی از تحریم‌های غرب روبرو است، مهاجران و پناهجویان افغان را به افزایش بیکاری، بلند رفتن نرخ‌ها و میزان بلند جرایم در آن کشور متهم میکند.
عزیزی که در ایران کارگر ساختمانی بود، به فرانس‌پرس گفت که صاحب خانۀ ایرانی اش به خاطر اینکه خانه‌اش را به یک افغان کرایه داده بود جریمه شد و سپس وی را بیرون راند.
عزیزی می‌گوید که سپس مقام‌های ایرانی آنان را به یک کمپ نظامی برای اخراج شدن بردند. او می‌گوید که وی و خانواده اش همراه با ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ افغان دیگر برای شش روز "بدون آب و غذا" در این کمپ به سر بردند.
آزار و لت و کوب
فاضله قادری، ۲۶ ساله، با گریه از تجربه خود و همسرش در زندگی در کمپ کرج در حومه تهران صحبت میکند. او گفت که محافظان با دنده های آهنین مهاجران افغان را لت و کوب کرده و تفکیکی میان زن و مرد قایل نبودند. او مدعی است که دست همسرش در اثر لت و کوب شکسته است.
قادری می‌گوید که شاهد مرگ یک مهاجر افغان بود. قادری می‌گوید که به محافظان گفت: "یا ما را بکشید و یا به افغانستان بازگردانید."
فاضله قادری، با ریختن اشک از تجربه تلخ زندگی مهاجرت در ایران صحبت میکند
قادری با خانواده اش، چهار سال قبل توسط یک قاچاقچی انسان، به ایران رفت و آنها در یک مزرعه در ولایت قزوین کار می‌کردند.
زندگی تازۀ آنان در ایران، به خوبی آغاز شده بود تا اینکه فاضله به دلیل بیماری شدید برای ۱۲ روز در شفاخانه بستر شد.
قادری می‌گوید که "مبلغ ۱۲۰۰ دالر" به داکتر دادند و به آنها گفته شد که عملیات روز بعد صورت خواهد گرفت، اما به گفتۀ وی زمانیکه برای عملیات رهسپار شفاخانه شد، نیروهای امنیتی او را بازداشت کردند.
قادری می‌گوید که یک اپارتمان سه اتاقه و مملو از وسایل داشتند، اما نتوانستند که هیچ چیزی را با خود بیاورند. او می‌گوید که "۵۰ میلیون تومان" را نیز از قبل به مالک اپارتمان داده بودند، اما نه پول خود را از داکتر پس گرفته توانستند و نه هم از مالک اپارتمان.
اعضای خانواده قادری حال پولی برای بازگشت به زادگاه اصلی شان در ولایت تخار ندارند.
'بی‌ارزش‌تر از سگ'
عبدالبصیر، ۲۹ ساله، یک کارگر روزمزد است که در محل کارش توقیف و با وجود آنکه پاسپورت و ویزۀ معتبر داشت، از ایران اخراج شد.
بصیر که به گفتۀ خودش "برای ده روز به کمپ نظامی" انتقال داده شد، می‌پرسد که کدام حکومت این کار را با افراد دارای پاسپورت و ویزای برحال، انجام می‌دهد؟
او با دست و پای بسته در یک بس با ۷۰ تا ۸۰ نفر دیگر به کمپ برده شد و در آنجا تا حدی که دیگر قادر به تردد نبود، لت و کوب شد.
بصیر، می‌گوید که دست و پای برخی مهاجران افغان در اثر شکنجه شکسته و برخی از آنان حتا بی‌هوش می‌شدند. او می‌گوید که گرسنگی و تشنگی نیز با این وضعیت به همراه بود.
او می‌گوید که در این کمپ زنان و مردان کهن سال و کودکان نیز بودند و به گفتۀ وی برخی افراد از محل برده شده و "ناپدید" می‌شدند.
بصیر ادعا میکند که ماموران امنیتی ایران، پاسپورت‌های افغانی و یا مجوز اقامت در ایران را پاره می‌کردند. او نیز بدون پاسپورت به افغانستان اخراج شد. بصیر می‌گوید که ۳۵۰ دالر برای فرار از بیکاری و رفتن به ایران پرداخته است و اکنون حتا پول کرایه را ندارد تا به زادگاهش برگردد.
امیر خان متقی، سرپرست وزارت خارجه حکومت طالبان، از تهران خواسته است تا "با پناهجویان افغان که به انکشاف ایران کمک کرده اند، با صبر برخورد کنند".
گذرگاه سرحدی میان افغانستان و ایران در منطقه اسلام قلعه در ولایت هرات
مسعود پزشکیان، رییس جمهور ایران، در اولین کنفرانس خبری‌اش گفت که تهران تمام مهاجران فاقد مدرک را "محترمانه" به کشورهایشان باز می‌گرداند.
ایران، میزبان چهار و نیم میلیون مهاجر و پناهجوی افغان است که برای فرار از چند دهه جنگ و بیکاری در افغانستان به ایران متواری شدند.
ابراهیم رضایی، عضو مجلس شورای اسلامی ایران، به تاریخ ۱۳ سپتمبر گفت که پولیس ایران می‌خواهد در آیندۀ نزدیک بیش از دو میلیون "شهروند غیرقانونی" را اخراج کند.
طبق معلومات رسانه حکومتی ایران، پناهجویان افغان، ۹۰ درصد تمام شهروندان خارجی را در ایران تشکیل می‌دهند و اکثر آنان بدون داشتن اسناد تثبیت هویت وارد ایران می‌شوند.
افزون بر این، بیش از ۷۰۰ هزار پناهجوی افغان که در پاکستان به سر می‌بردند، پس از تصمیم اسلام‌آباد مبنی بر اخراج مهاجران فاقد اسناد، از پاکستان وارد ایران شدند.
از سوی دیگر، محدودیت‌ها بر پناهجویان افغان در ایران، نیز رو به افزایش نهاده است. تصاویری در رسانه های اجتماعی، نانوایی‌ها را نشان می‌دهد که در آن لوحه های مبنی بر عدم فروش نان به افغان‌ها نصب شده است و در آن از جریمه و برخورد قانونی در صورت عدم رعایت این قانون، هشدار داده شده است.
فاضله قادری می‌گوید که برای دو ماه قادر به خریدن نان نبود. او با اشاره به برخورد مردم ایران با افغان‌ها گفت: "به سگ اهمیت می‌دهند، اما به افغان‌ها اهمیت نمی‌دهند."