بانک جهانی با نشر گزارشی تازه در مورد وضعیت اقتصادی افغانستان گفته است که کسر بیلانس تجارت این کشور طی یک سال گذشته ۳۷.۵ درصد افزایش یافته است.
بر اساس این گزارش که ناوقت سه شنبه ۳۱ اکتوبر (نهم عقرب) نشر شد، از جنوری تا سپتمبر ۲۰۲۳، کسری بیلانس تجارت افغانستان به ۴.۴ میلیارد دالر افزایش یافته است، در حالی که در مدت مشابه سال گذشته میلادی کسر بیلانس تجارت این کشور ۳.۲ میلیارد دالر بود.
بر اساس معلومات بانک جهانی، افزایش کسر بیلانس تجارت افغانستان ناشی از کاهش مجموعی صادرات و افزایش واردات است.
گزارش گفته است: "از جنوری تا سپتمبر ۲۰۲۳، افغانستان نرخ رشد بیشتری را در واردات کالا نسبت به صادرات تجربه کرد که منجر به افزایش کسر تجاری نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۲۲ شد. واردات افغانستان از جنوری تا سپتمبر ۲۰۲۳ به ۵.۷ میلیارد دالر امریکایی رسید که نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۲۲ افزایش ۲۷ درصدی را نشان می‌دهد".
بانک جهانی گفته است که این افزایش در تمام گروه‌های اقلام وارداتی از جمله مواد غذایی، مواد معدنی، منسوجات، مواد کیمیایی، ماشین آلات و حمل و نقل مشاهده شده است که چنین افزایش تقاضای واردات، با واقعیت ناهنجار اقتصادی افغانستان همخوانی ندارد.
ایران با ۲۱ درصد بزرگترین کشور مبدای وارداتی افغانستان خوانده شده است و پس از آن چین با ۱۸ درصد، پاکستان با ۱۸ درصد و امارات متحده عرب با ۱۴ درصد در رده‌های بعدی قرار دارند.
اما برعکس واردات، صادرات افغانستان افزایش نیافته است. بانک جهانی بر اساس آمار غیررسمی گمرک گفته است که از جنوری تا سپتمبر ۲۰۲۳، مجموع صادرات این کشور به ۱.۳ میلیارد دالر امریکایی بوده است که نیم درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش را نشان می‌دهد.
گزارش گفته است: "بین فبروری و اگست ۲۰۲۳، صادرات به طور مداوم کاهش یافته است که در درجه اول به دلیل کاهش ۳۷ درصدی صادرات زغال سنگ است که ۱۷ درصد از کل صادرات افغانستان را تشکیل می‌دهد".
معلومات بانک جهانی نشان می‌دهد که پاکستان همچنان بزرگترین بازار صادراتی افغانستان است که ۵۵ درصد از مجموع صادرات را به خود اختصاص داده است و پس از آن هند با ۲۹ درصد در ردۀ بعدی قرار دارد.
با این حال، این بانک تایید کرده است که طی نه ماه سال روان میلادی، صادرات به پاکستان ۱۵ درصد کاهش داشته است که عمدتاً به دلیل کاهش ۱۵ درصدی صادرات مواد غذایی و ۳۷ درصدی کاهش صادرات زغال سنگ بوده است.
اما در مقابل، صادرات مواد غذایی به هند ۴۰ درصد افزایش یافت که به افزایش مجموعی صادرات مواد غذایی کمک کرده است.
کاهش قدرت خرید
بانک جهانی می‌گوید که شرایط عرضه بهتر است، زیرا بازارهای بزرگ در سراسر افغانستان دارای مواد غذایی ضروری و کالاهای غیرغذایی کافی استند، اما قدرت خرید مردم کاهش یافته است.
این بانک در گزارشش گفته است: "پس‌انداز کاهش‌یافتۀ خانواده‌ها، کاهش هزینه‌های عمومی و شوک‌های وارده به درآمد دهقانان ناشی از ممنوعیت کشت خشخاش، عواملی اند که بیشتر بر تقاضای عمومی تاثیر گذاشته است".
گزارش با اشاره به سروی نظارتی رفاه افغانستان گفته است که فقر از هر دو افغان یک نفر را تحت تاثیر قرار می دهد، در حالی که حدود ۱۵ میلیون نفر در عدم مصوونیت غذایی قرار دارند.
نبود شغل و افزایش بیکاری از دیگر عواملی در این گزارش بیان شده که سبب کاهش قدرت خرید مردم شده است.
افزایش ارزش افغانی در برابر اسعار
بانک جهانی در بخش دیگر گزارشش، بر ارزش واحد پول افغانی در برابر اسعار خارجی به ویژه دالر پرداخته است.
به گفتۀ این بانک، باوجود کسر بیلانس تجارت ارزش افغانی در برابر اسعار خارجی از آغاز سال روان میلادی سیر صعودی را پیموده است.
در گزارش آمده است: "از اول جنوری تا ۲۳ اکتوبر ۲۰۲۳، ارزش افغانی در برابر دالر امریکا ۲۰.۲ درصد، در برابر یورو ۱۹.۸ درصد، در برابر یوان چین ۱۸.۴ درصد، در برابر تومان ایران ۶۰ درصد، در برابر روپیه پاکستانی ۳۴.۱ درصد و در برابر روپیه هندی ۱۶.۴ درصد افزایش یافت".
همچنان بانک جهانی گفته است که در سال روان میلادی ۱.۴ میلیارد دالر در قالب کمک‌های ملل متحد وارد افغانستان شده است اما "وجوه ارسالی به طور کامل تامین مالی افزایش کسری تجاری را توضیح نمی‌دهد".
به گفتۀ این بانک، بخش قابل توجهی از کالاهای وارداتی برای مصرف داخلی در نظر گرفته نشده و از بازار اسعار افغانستان پرداخت نمی‌شود.