جو بایدن، رییس جمهور ایالات متحده در آخرین تماس خود با محمد اشرف غنی، همتای افغان‌اش قبل از تصرف افغانستان توسط گروه طالبان، در مورد کمک‌های نظامی، استراتیژی سیاسی و تکتیک‌های پیام رسانی صحبت کردند اما نه بایدن و نه غنی از خطر فوری سقوط تمام کشور به دست طالبان آگاهی داشتند.
خبر گزاری رویترز رونوشت آخرین مکالمه تلیفونی بایدن و غنی را که ۱۴ دقیقه بوده و به تاریخ ۲۳ جولای برقرار شده است، بررسی کرده و برای تصدیق اصلی بودن آن به مکالمه صوتی گوش داده است. این مواد توسط یک منبع به شرط فاش نشدن هویت‌اش به این خبرگزاری فراهم شده است.
در این تماس، آقای بایدن به آقای غنی در صورتیکه او به گونه علنی طرح خود را برای کنترول وضعیت ناهنجار در افغانستان اعلام کند، پیشنهاد کمک کرده است. آقای بایدن گفت: "اگر بدانیم این پلان چیست، ما به حمایت هوایی ادامه می دهیم."
روزها قبل از این تماس، ایالات متحده حملات هوایی را بر مواضع طالبان و در حمایت از نیروهای امنیتی افغان انجام داد که طالبان آنرا نقض توافقنامه صلح دوحه خواندند.
رییس جمهور ایالات متحده همچنین به آقای غنی توصیه کرد که برای ستراتیژی نظامی در آینده از افغان‌های قدرتمند استفاده کند و سپس یک "جنگجو" را (اشاره به بسم الله محمدی وزیر دفاع) به عنوان مسوول این تلاش معرفی کند.
بایدن از نیروهای مسلح افغانستان که توسط دولت ایالات متحده آموزش و تامین مالی شده بودند، تمجید کرد. او به غنی گفت: "شما به وضوح بهترین اردو را دارید. شما ۳۰۰ هزار نیروی مسلح در مقابل ۷۰ یا ۸۰ هزار [طالب] دارید و آنها کاملاً قادر به جنگ خوب استند."
دیری نگذشت که اردوی افغانستان با اندکی مقاومت مراکز ولایات را یکی پی دیگر به طالبان واگذار شدند.
بایدن در بیشتر این تماس بر مشکل "تصور" دولت افغانستان تمرکز کرد. بایدن گفت: "من معتقدم که تصور در سراسر جهان و در بخش هایی از افغانستان این است که اوضاع در خصوص مبارزه با طالبان خوب پیش نمی‌رود و نیاز به ارایه تصویری متفاوت، چه درست باشد یا نباشد، وجود دارد."
آقای بایدن به آقای غنی گفت که اگر شخصیت‌های برجسته سیاسی افغانستان در یک کنفرانس مطبوعاتی از یک ستراتیژی جدید نظامی حمایت کنند، این تصور را تغییر می دهد و من فکر می‌کنم که بسیار تغییر خواهد داد."
سخنان رهبر امریکا نشان می‌دهد که او قیام گسترده و فروپاشی ۲۳ روز بعد را پیش بینی نکرده بود. آقای بایدن همچنین در این مکالمه گفته است: "ما به مبارزه سخت دپلوماتیک، سیاسی و اقتصادی ادامه می‌دهیم تا مطمن شویم که دولت شما نه تنها بقا کند، بلکه پایدار باشد و رشد نیز کند."
پس از این تماس، قصرسفید بیانیه‌ای منتشر کرد که بر تعهد بایدن در حمایت از نیروهای امنیتی افغان و درخواست بودجه از کانگرس امریکا برای افغانستان متمرکز بود.
آقای غنی در این مکالمۀ تلیفونی به رییس جمهور بایدن گفته است که در صورت برقراری "تعادل راه حل نظامی" صلح برقرار شده می‌تواند اما تاکید کرده است که "باید به سرعت" عمل شود.
غنی گفت: "ما با یک اشغال همه جانبه، متشکل از طالبان، برنامه ریزی و حمایت لوژستیکی کامل پاکستان و حداقل ۱۰ الی ۱۵ هزار تروریست بین المللی، عمدتا پاکستانی ها روبرو استیم."
مقامات دولت افغانستان و کارشناسان امریکایی همواره از حمایت پاکستان از طالبان به عنوان عامل اصلی احیای این گروه یاد می کنند.
سفارت پاکستان در واشنگتن این اتهامات را رد می‌کند. سخنگوی سفارت به خبرگزاری رویترز گفت: "بدیهی است افسانه عبور جنگجویان طالبان از پاکستان متاسفانه بهانه و اندیشه‌ای است که آقای اشرف غنی برای توجیه عدم موفقیت خود در رهبری و حکومت داری بیان می‌کند."
خبرگزاری رویترز می‌گوید که تلاش کرده تا با کارمندان آقای غنی در ارتباط به این مکالمه تماس برقرار کند اما موفق نشده است.
آخرین بیانیه آقای غنی که تصور می شود از امارات متحده عربی بخش شد در ۱۸ اگست بود و او گفت که برای جلوگیری از خونریزی افغانستان را ترک کرد.
در زمان تماس، ایالات متحده در حال خروج کامل از افغانستان بود، و پایگاه هوایی اصلی خود در بگرام را در اوایل ماه جولای بسته بود. افزون بر آن گروه طالبان نیمی از مراکز ولسوالی‌های افغانستان را تصرف کرده بودند که گواهی بر وخیم شدن وضعیت امنیتی بود.
افغانستان ستراتیژی نظامی خود را تغییر داده بود و به جای دفاع از ولسوالی‌ها تمرکز بر حفاظت از شهرهای بزرگ و مناطق پر جمعیت کرده بود. آقای بایدن نیز این ستراتیژی دولت افغانستان را تایید کرده و گفته بود که این کار نه تنها در افغانستان بلکه در جامعه بین الملل نیز تصور را تغییر می‌دهد و حمایت بیشتر جهانی را جلب می‌کند.
آقای بایدن گفت:"من یک نظامی نیستم، بنابراین من به شما نمی‌‌گویم که برنامه دقیقاً باید چگونه باشد، شما نه تنها از کمک بیشتری برخوردار خواهید شد، بلکه از یک تصوری متغیر نیز برخوردار خواهید بود... "
آقای غنی به نوبه خود به بایدن اطمینان داد که "اطمینان‌دهی شما از فراهم آوری حمایت، ما را قادر می‌سازد به طور جدی بسیج شویم."
کمی بیشتر از دو هفته پس از تماس بایدن با غنی، طالبان چندین مرکز ولایات افغانستان را تصرف کردند و ایالات متحده گفت که نیروهای امنیتی افغانستان وظیفه دارند از این کشور دفاع کنند.
جان کربی، سخنگوی پنتاگون به تاریخ نهم اگست گفت: "اینها نیروهای نظامی آنها استند، اینها مراکز ولایات آنها و مردم آنها استند و باید دفاع کنند."
ادارات استخباراتی ایالات متحده به تاریخ ۱۱ اگست گزارش دادند که طالبان ممکن ظرف ۳۰ روز کابل را منزوی و در مدت ۹۰ روز آنرا تصرف کنند، اما در عوض، کابل در ظرف کمتر از یک هفته سقوط کرد.
تماس بایدن - غنی همچنین بر نزاع های سیاسی مداوم که گریبان دولت افغانستان را گرفته بود، تاکید کرد.
وقتی آقای بایدن از غنی خواست که با حامد کرزی، رییس جمهور پیشین افغانستان در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک اشتراک کند، غنی عقب نشینی کرد و گفت: "کرزی کمکی نمی کند. او مخالف است و زمان مهم است، ما نمی‌توانیم تک تک افراد را بیاوریم ... ما ماه ها با رییس جمهور کرزی تلاش کرده ایم. آخرین باری که ما ۱۱۰ دقیقه ملاقات کردیم. او به من دشنام داد و من را متهم به نوکری امریکا کرد. "
بایدن قبل از پاسخ مکث کرد: "من در مورد آن بعداً قضاوت می‌کنم."
خبرگزاری رویترز می‌گوید که باوجود تماس‌ها و پیام‌های مکرر به یکی از دستیاران آقای کرزی نتوانستند نظریات او را در این مورد بدست آورند.
پس از تماس روسای جمهور امریکا و افغانستان، جیک سولیوان مشاور امنیت ملی قصر سفید، جنرال مارک میلی لوی درستیز عمومی قوای مسلح، و کنیت مک‌کینزی فرمانده قوماندانی مرکزی اردوی امریکا با غنی صحبت کردند. رویترز همچنین رونوشت آن تماس را به دست آورده است.
در این تماس‌ها نیز یکی از موضوعات مورد توجه، تصور جهانی وقایع در افغانستان بود. جنرال مارک میلی به غنی گفت "تصور در ایالات متحده، در اروپا و رسانه ها روایاتی از تحرک و پیروزی طالبان است. و ما باید به طور جمعی نشان دهیم و سعی کنیم این برداشت را تغییر دهیم...من معتقدم زمان به نفع ما نمی‌چرخد. ما باید سریع حرکت کنیم."
سریعتر از آنچه انتظار می‌رفت، طالبان به تاریخ ۱۴ اگست به تمام دروازه‌های شهر کابل رسیدند و شهر را محاصره کردند. رییس جمهور غنی به تاریخ ۱۵ اگست از افغانستان فرار کرد و طالبان وارد شهر کابل شدند.
پس از آن زمان و با فرارسیدن مهلت ۳۱ اگست برای خروج کامل نظامیان خارجی از افغانستان، ایالات متحده و متحدین عملیات خروج شهروندان خارجی و همکاران افغان آنها و افغان‌های آسیبپذیر را به بیرون از افغانستان از میدان هوایی کابل آغاز کردند که باعث هرج و مرج و ازدحام شدیدی در اطراف و پشت دروازه‌های میدان هوایی کابل شد.
انفجاری شدیدی در نزدیکی میدان‌هوایی کابل، جاییکه هزاران نفر در تلاش برای بیرون شدن از افغانستان تجمع کرده اند، به وقوع پیوست. در این انفجار انتحاری که داعش مسوولیت آن را به دوش گرفت، ۱۳ نظامی امریکایی و کم و بیش۱۷۰ شهروند افغان، عمدتا غیرنظامیان به شمول کودکان و زنان کشته و ده‌ها غیرنظامی دیگر افغان زخمی شدند.
بر اساس آخرین آمار، ایالات متحده توانسته است حدود ۱۲۳ هزار نفر را از افغانستان بیرون کند، اما هنوز هم صدها شهروند امریکا و دیگر کشورها، ده‌ها هزار همکار افغان نظامیان و حکومت ایالات متحده و هزاران افغان آسیبپذیر به شمول فعالان و مدافعان حقوق بشر و حقوق زنان در افغانستان باقی مانده اند.