نشست وزرای خارجۀ کشورهای همسایۀ افغانستان بر علاوۀ روسیه که برای ارزیابی وضعیت کنونی در افغانستان در شهر سمرقند اوزبیکستان برگزار شده بود، بار ملامت مشکلات اقتصادی در این کشور را به دوش ایالات متحده و متحدان غربی آن انداخت.
یک دپلومات آسیای میانه که در این نشست شرکت کرده بود و نخواست نامش در این گزارش ذکر شود، به صدای امریکا گفت که در این نشست ایالات متحده "به عنوان یک بازیگر غیر مسوول توصیف شد که برای دو دهه افغانستان را ویران کرد و اکنون از پرداخت خسارات سرباز می‌زند".
این نشست به میزبانی اوبیکستان و با اشتراک نمایندگانی از افغانستان، چین، روسیه، ایران، پاکستان، تاجیکستان و ترکمنستان به تاریخ ۱۳ اپریل (۲۴ حمل) در شهر سمرقند آغاز شد.
وزارت خارجهٔ روسیه نیز در بیانیه‌ای در کانال تلگرام خود گفته است که شرکت کنندگان این نشست "تاکید کردند که ایالات متحده و متحدان ناتوی آن باید در قبال ۲۰ سال ماموریت نظامی در افغانستان که منجر به وضعیت اسفبار کنونی شده است، پاسخگو قرار گیرند."
در بیانیه وزارت خارجهٔ روسیه آمده است که "کشورهای غربی باید هزینهٔ مالی بازسازی افغانستان پس از جنگ را بر عهده بگیرند" و خواستار آزادی فوری دارایی‌های راکت شده افغانستان در نهادهای غربی که به گفتهٔ آنان برای حل بحران بشری در آن کشور مهم است، شدند.
پس از خروج نیروهای خارجی و تسلط دوبارهٔ طالبان بر افغانستان به تاریخ ۱۵ اگست ۲۰۲۱ میلادی، ایالات متحده و دیگر کشورهای غربی کمک‌های‌‌شان را به افغانستان متوقف و بیش از ۹.۵ میلیارد دالر سرمایه‌های افغانستان را منجمد و دسترسی طالبان را به آن قطع کردند، اقدامیکه وضعیت اقتصادی این کشور را وخیم‌تر کرد.
اما حکومت ایالات متحده به تاریخ ۱۴ سپتمبر سال ۲۰۲۲ اعلام کرد که ۳.۵ میلیارد دالر از دارایی‌های منجمد شدۀ افغانستان را به یک صندوق امانت پولی در سویس می‌سپارد تا برای کمک و بهبود اقتصاد افغانستان به مصرف برسد.
اوزبیکستان بر تامین نیازها در افغانستان تاکید کرد
اوزبیکستان در بیانیه خود از انتقاد مستقیم از ایالات متحده اجتناب کرد، اما بر ضرورت ایجاد یک میکانیزم اقدام مشترک برای ارایه کمک‌های بشردوستانه برای مردم افغانستان، احیای اقتصاد ملی این کشور، تقویت تدابیر کشورهای همسایه برای مبارزه با تروریزم بین المللی و تولید و قاچاق مواد مخدر، تاکید کرد.
در بیانیه‌ای این کشور آمده که اشتراک کنندگان در مورد عملی شدن خواسته‌های جامعهٔ جهانی از مقامات برحال افغانستان از جمله ایجاد حکومت فراگیر، کار و تحصیل زنان افغان و تامین حقوق اقلیت‌ها بحث و تبادل نظر شد.
تاشکند افغانستان را بخشی جدایی ناپذیر آسیای مرکزی خوانده و بر نقش موثر افغانستان به عنوان یک عامل کلیدی در ارتباط بین منطقه‌ای میان آسیای مرکزی و جنوبی اشاره کرده و بر تطبیق پروژه های زیربنایی و اقتصادی اجتماعی در این کشور با مشارکت کشورهای همسایه که نه تنها به ایجاد مشاغل جدید بلکه به ادغام فعال‌تر افغانستان کمک خواهد کرد، تاکید کرده است.
ایران غرب را مسوول می‌داند
امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران، طبق معمول از سیاست خارجی امریکا انتقاد کرده و گفت: "غرب باید مسوولیت چندین دهه ویرانی در این کشور را بپذیرد و آن را جبران کند. نمی توان از جغرافیای افغانستان به عنوان اهرمی علیه کشورهای منطقه استفاده کرد."
امیرعبداللهیان همچنین واشنگتن را به "حمایت و هدایت داعش و سایر گروه های تروریستی و افراطی در جنوب و شمال افغانستان" متهم کرد.
حنا ربانی کهر، وزیر دولت پاکستان در امور خارجهٔ، از جامعه بین ا لمللی خواست تا با مردم افغانستان کمک کند و از غرب به دلیل رها کردن افغانستان پس از خروج و محول کردن مشکلات این کشور بر همسایه‌هایش انتقاد کرد.
کهر از کاهش حمایت‌های بشردوستانه به افغانستان هشدار داد و گفت که زمان آن رسیده تا پالیسی‌های که مشارکت با حکومت موقت افغانستان را زیر سوال می‌برد، دوباره ارزیابی شوند.
این در حالی است که دولت‌های غربی از طریق سازمان‌های بین المللی به ارسال کمک به مردم افغانستان ادامه داده و ایالات متحده می‌گوید که از اگست ۲۰۲۱ تا اکنون بیش از ۱.۱ میلیارد دالر کمک بشردوستانه به مردم افغانستان ارایه کرده است.
ترکمنستان و تاجیکستان بیانیه‌ای در مورد نشر نکرده اند.
چین: 'ایالات متحده نباید عقب نشینی کند'
پیش از برگزاری این نشست، بیجینگ اعلام کرد که برای کمک به افغانستان آماده همکاری با کشورهای همسایهٔ این کشور و جامعه بین‌المللی می‌باشد و از ادارهٔ جو بایدن، رییس جمهور امریکا، خواست تا به تعهدات‌اش در قبال افغانستان عمل کند.
شین گنگ، وزیر خارجهٔ چین، روز جمعه در ختم نشست سمرقند به خبرنگاران گفت که خروج ایالات متحده از افغانستان "یک شکست استراتیژیک چند جانبه" است.
وزیر خارجهٔ چین گفت که حضور نظامی ۲۰ ساله ایالات متحده در افغانستان نتوانست صلح را در این کشور به ارمغان بیاورد و تلاش غرب برای "تحول دموکراتیک" در این کشور با شرایط منطقه سازگار نیست.
او همچنین از ایالات متحده خواست تا هفت میلیارد دالر ذخایر مالی افغانستان را دوباره به این کشور برگرداند.
شین گفت: "ایالات متحده نباید عقب نشینی کند و مشکلات کنونی مردم افغانستان را نادیده بگیرد و پول‌های به مشکل به دست‌آمدهٔ افغان‌ها که توسط ایالات متحده به زور ضبط شده، باید در اسرع وقت بازگردانده شود".
اعلامیه مشترک
در اعلامیهٔ مشترک سمرقند که روز جمعه ۱۴ اپریل (۲۵ حمل) منتشر شد، همسایگان افغانستان و روسیه بر تعهد خود به توسعه افغانستان "به عنوان یک کشور صلح‌آمیز، متحد، مستقل، عاری از تهدیدات تروریزم و قاچاق مواد مخدر تاکید کردند."
اعلامیه با تاکید بر نیاز به حکومتی که بازتاب دهندهأ منافع همه اقشار جامعهٔ افغانستان باشد، از وضعیت وخیم تروریزم ناشی از حضور گروه‌های افراطی که تهدید کنندهٔ امنیت منطقه و جهان پنداشته می‌شوند، ابراز نگرانی کرد.
در اعلامیه آمده است: "تمامی گروه‌های تروریستی به شمول داعش، القاعده، جنبش اسلامی ترکستان شرقی، تحریک طالبان پاکستان، اردوی آزادیبخش بلوچستان، جیش العدل و غیره، مستقر در افغانستان، تهدیدی جدی برای امنیت منطقه و جهان اند."
اعلامیه از جامعه بین الملللی خواسته تا با افغانستان ارتباط برقرار کند و ابراز امیدواری شده که سازمان ملل متحد به کمک‌های بشردوستانه خود به این کشور ادامه دهد و در عین حال از طالبان خواسته شده که به حقوق بشری همه اقوام و زنان احترام بگذارند.
طالبان پس از حاکمیت دوباره بر افغانستان در ماه اگست ۲۰۲۱ میلادی، به طور مداوم محدودیت‌هایی را بر زنان و دختران اعمال کرده اند. این گروه نه تنها به طور گسترده زنان و دختران را از کار در ادارات حکومتی، سازمان‌های غیرحکومتی و حتا دفاتر ملل متحد منع کرده اند، بلکه مانع آموزش دختران بالاتر از صنف ششم شده اند.
پس از حاکمیت طالبان بر افغانستان کشورهای همسایۀ افغانستان به ویژه آسیایی میانه همواره از اوضاع امنیتی و گسترش فعالیت گروه‌های تروریستی به شمول داعش در این کشور اظهار نگرانی کرده و نشست‌هایی را در این مورد میزبانی کرده اند.
این چهارمین نشست چارجانبه‌ای وزرای خارجه پاکستان، ایران، چین و روسیه در مورد افغانستان است. نشست نخست این سلسله در ماه عقرب سال ۱۴۰۰ خورشیدی در حاشیه نشست شانگهای در شهر دوشنبه تاجیکستان برگزار شده بود.