تلاش طالبان برای تحکیم کنترل این گروه بر افغانستان، تا حدی آرامش و ثبات را برای شهروندان این کشور به ارمغان آورده است، اما معلومات جمع آوری شده توسط کشورهای عضو سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که این حالت احتمالاً دوام نخواهد آورد.
گزارش تیم نظارت بر تحریمهای سازمان ملل متحد که به روز چهارشنبه ۱۰ جولای (۲۰ سرطان) نشر شد، هشدار می‌دهد که افغانستان با موجودیت گروه‌های تروریستی مانند القاعده و دولت اسلامی یا داعش، تقریباً به طور قطع منحیث منبعی برای ناامنی باقی خواهد ماند و این گروه‌ها با یافتن پناهگاه امن یا یافتن راه هایی برای بهره‌گیری از ضعف طالبان، باعث این ناامنی خواهند شد.
در این گزارش هشدار داده شده است که افغانستان "از سوی گروه‌های تروریستی منحیث سرزمین مسالمت‌آمیز یا دوست" تلقی می‌شود. گزارش می‌افزاید که "بردباری مداوم طالبان در برابر طیفی از گروه های تروریستی مستقر در بسیاری از ولایت‌های افغانستان، شرایط را برای نفوذ تروریزم به کشورهای همسایه مهیا می‌کند".
این گزارش حاکیست که به گونۀ خاص، القاعده، به پیشرفت خود ادامه می‌دهد و از روابط دیرینۀ خود با طالبان استفاده می‌کند، علیرغم اینکه مجبور است حضور خود را کمرنگ نگه‌دارد.
گسترش القاعده
کشورهای عضو سازمان ملل معتقدند که القاعده از سال گذشته برای انسجام مجدد، جلب و جذب نیرو و ایجاد شبکه‌ای از کمپ‌های آموزشی و خانه‌های امن در افغانستان در سراسر حداقل پنج ولایت افغانستان استفاده کرد که این شامل پایگاه‌ها در شهر جلال آباد و دفاتر در کابل می‌گردد.
این گسترش، باعث جذب عاملان بیشتر القاعده از خارج از افغانستان، منجمله برخی که در گزارش سازمان ملل متحد از آنها منحیث "مربیان با تجربه" یاد شد، گردید که ماموریت آنها "افزایش امنیت سلول‌های پراکنده" است.
این گزارش همچنین ادعا می‌کند که سیف العدل، رهبر برحال القاعده، که گمان می‌رود در ایران باشد، جنگجویان عرب را به ولایت‌های کنر و نورستان در افغانستان برای بهبود آموزش و تسهیل روند ارتباطات با کتله محوری رهبری این گروه، اعزام کرده است.
اعضای دیگر کلیدی القاعده نیز به مرحمت طالبان، قادر به داشتن امنیت بیشتر در افغانستان شدند.
حفاظت طالبان
این گزارش حاکیست که ابو اخلاص المصری، یک قوماندن شبکه القاعده که در سال ۲۰۱۰ دستگیر شد و در زندان پایگاه هوایی بگرام تا سال ۲۰۲۱، زمانیکه نیرو های ایالات متحده از افغانستان خارج شدند، محبوس بود، در توقیف حفاظتی قرار گرفت که "نشان می‌دهد طالبان روی این موضوع که اداره‌های استخبارات خارجی، به دنبال یافتن او هستند، نگرانی داشتند".
دو مقام دیگر شبکه القاعده که در این گزارش از آنها منحیث "انجینیران تسلیحات" نامبرده شده است، نیز تحت حمایت طالبان قرار دارند در حالیکه گزارش شده است که به یک مقام القاعده از لیبیا پاسپورت افغانستان و سمتی در وزارت داخله حکومت طالبان داده شده است.
در این گزارش در مورد القاعده آمده است که "هدف در عقب این فعالیت‌ها و پیامد آن نیز برای ظرفیت‌های این گروه، واضح نیست ولی این فعالیت ها باعث نگرانی جدی شده است".
ارزیابی ایالات متحده
ارزیابی سازمان ملل متحد، از برخی جهت‌ها، مغایر با ارزیابی ایالات متحده است که در اواخر سال گذشته صورت گرفت.
کریستین ابی زید، رییس مرکز ملی مقابله با تروریزم در اعلامیه‌ای به مناسبت سالگرد وقوع حملات یازدهم سپتمبر سال ۲۰۰۱ بر ایالات متحده گفت: "القاعده، در افت تاریخی خود در افغانستان و پاکستان قرار دارد و احیای آن بعید است".
اما این دیدگاه با تصویری که سازمان ملل متحد ترسیم کرد، در مغایرت قرار دارد، چنانچه بر اساس ارزیابی ملل متحد، بین ۳۰ تا ۶۰ مقام ارشد شبکه القاعده در افغانستان همراه با صدها جنگجو و حدود دو هزار اعضای خانواده هایشان به سر می‌برند.
شاخه خراسان گروه داعش
در حالیکه شبکۀ القاعده ممکن شاهد آغاز احیای مجدد به مرحمت اقتدار طالبان در افغانستان باشد، اما معلومات استخباراتی گزارش جدید ملل متحد نشان می‌دهد که گروه دولت اسلامی یا داعش، تحت فشار قرار دارد.
در این گزارش آمده است که کشورهای عضو سازمان ملل متحد "به کوشش طالبان برای مقابله با تهدید شاخۀ خراسان، اعتبار می‌دهند، اما آنان ظرفیت‌های طالبان را برای مقابله با تروریزم زیر سوال برده و نگرانی‌هایی در مورد ادامۀ جلب و جذب نیرو و پراکندگی شاخه خراسان گروه داعش دارند".
طبق این گزارش، نتیجه این است که یک ایتلاف گروه دولت اسلامی یا داعش که به آرامی در حال موضعگیری برای تضعیف حکومت طالبان است در حالیکه فعالانه حملات را تا ایران و روسیه انجام می‌دهد.
گزارش می افزاید که ظرفیت شاخۀ خراسان گروه داعش "قوی باقی می‌ماند" و در گزارش به حملۀ مهلک این گروه در شهر کرمان در ایران در ماه جنوری و حملۀ ماه مارچ این گروه بر محل کنسرت در مسکو، اشاره شده است.
گسترش شاخۀ خراسان داعش
معلومات استخباراتی حاکی است که شاخۀ خراسان گروه داعش به چند کشور همجوار در آسیای مرکزی گسترش یافته است.
گزارش ملل متحد می‌افزاید که شاخۀ خراسان داعش "از اتباع افغانستان برای انجام حملات در پاکستان، از اتباع پاکستان برای انجام حملات در افغانستان، از اتباع تاجیک برای انجام حملات در ایران و روسیه و از یک تبعۀ قرغیزستان برای حمله‌ای در قندهار، مرکز طالبان، استفاده کرد".
این گروه تروریستی، به نظر می‌رسد که در بخش‌هایی از افغانستان در حال رشد است.
بر اساس گزارش ملل متحد: "این گروه [داعش] در مناطق شمالی افغانستان، تقویت شده و جلب و جذب نیرو در میان جوامع تاجیک و ازبیک و ذخیره سلاح و مهمات را در مناطق کوهستانی، افزایش داده است."
یک کشور عضو سازمان ملل متحد هشدار داد که نشانه‌هایی را مبنی بر آمادگی شاخۀ خراسان گروه داعش برای کسب مجدد کنترول اراضی در برخی مناطق می‌بیند.
داعش در خفا
معلومات استخباراتی که توسط کشورهای عضو سازمان ملل متحد تشریک شد، باعث نگرانی‌ها در مورد احتمال آمادگی شاخۀ خراسان داعش برای سرنگونی طالبان از درون، شده است.
این گزارش حاکیست که شواهدی وجود دارد که اعضای شاخۀ خراسان گروه داعش، به وزارت‌های داخله و دفاع و ریاست استخبارات حکومت طالبان، رخنه کرده اند.
این نگرانی نیز وجود دارد که این گروه در حال یافتن راه هایی برای پنهان کردن حضور واقعی خود است.
این گزارش تخمین نموده است که شاخۀ خراسان گروه داعش، بین ۲۰۰۰ تا ۳۵۰۰ جنگجو در افغانستان دارد و انشعاب‌های دیگر وابسته به داعش در افغانستان، به افزایش این تعداد تا ۶۰۰۰ تن کمک کرده است.
اما کشورهای عضو سازمان ملل متحد مدعی اند که این گروه، جنگجویان خود را در چهار گروه تروریستی جابجا کرده است که شامل برخی از گروه هایی می‌شود که توسط حکومت طالبان آموزش دیده و مزایایی را نیز دریافت می‌کنند.
نیروهای ویژۀ داعش
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد که شاخۀ خراسان گروه داعش، نیروی ویژه عملیاتی را در ایران ایجاد کرده است.
طبق معلومات دو کشور عضو سازمان ملل متحد، این نیرو، متشکل از شهروندان تاجیکستان و اوزبیکستان است و متهم به انجام حملات بر زیارتگاه‌های شیعیان، روحانیون و پولیس ایران شده است.
یکی از دو کشور عضو سازمان ملل متحد ابراز داشت که این نیرو تا ۳۰۰ جنگجو دارد و به نظر می‌رسد که در مناطقی در امتداد سرحد ایران با پاکستان، ترکمنستان و عراق، فعالیت می‌کند.
آسیای مرکزی
همانند ارزیابی سازمان ملل متحد در قبال ثروت شبکۀ القاعده در افغانستان، ارزیابی ملل متحد در مورد حضور گسترده و رو به رشد داعش در افغانستان نیز مغایر با برخی از ارزیابی‌های ایالات متحده است که حضور کمرنگ این گروه را اذعان می‌کند.
اما ارزیابی تازۀ استخبارات ایالات متحده، نگرانی هایی را در مورد توانایی شاخۀ خراسان گروه داشع برای انتقال قدرت به آسیای مرکزی و فراتر از آن ایجاد کرده است.
یک مقام ارشد مقابله با تروریزم ایالات متحده، ماه گذشته هشدار داد که به نظر می‌رسد داعش در تلاش است تا از تغیر الگوی مهاجرت که باعث می‌شود تعداد بیشتری از آسیای میانه به مرز جنوبی ایالات متحده با مکسیکو بیایند، استفاده کند.
تحریمهای وزارت مالیۀ ایالات متحده که ماه گذشته اعلام شد، به دخالت یک عامل داعش در اوزبیکستان و امیر گروه وابسته به داعش در گرجستان در طرح توطیه قاچاق عاملین به ایالات متحده اشاره کرده است.
دسترسی جهانی
برخی از تحلیلگران، مانند لوکاس ویبر، پژوهشگر در مرکز سوفان در بنیاد جهانی استخبارات، می‌گویند که جزییات بیشتر در گزارش ملل متحد، ثبوت بر آن است که شاخۀ خراسان داعش یک نگرانی است.
ویبر گفت: "شاخه خراسان گروه داعش پس از خروج ایالات متحده از افغانستان، فعالیت‌های خود را در آسیای مرکزی تشدید بخشیده و در سال ۲۰۲۲، شاخۀ رسانه‌‌ای را در تاجیکستان و اوزبیکستان گسترش داد".
ویبر با اشاره به معرفی مجله تازۀ تاجیکی زبان داعش، چند روز بعد از حمله این گروه در مسکو، به صدای امریکا گفت: "این ابتکار در حال گسترش است".
برخی نشانه‌های دیگر برای افزایش نگرانی‌ها نیز وجود دارد. ویبر گفت: "در ماه‌های اخیر، توقیف‌های مرتبط به شاخۀ خراسان گروه داعش، در سراسر آسیای مرکزی افزایش یافته است.
این پژوهشگر در بنیاد جهانی استخبارات می‌گوید که این می‌تواند بیانگر آن باشد که حملات اخیر بزرگ داعش "فقط آغاز آنچه است که این گروه طرح انجام آن را دارد".
گزارشگر: جف سلدن، خبرنگار بخش انگلیسی صدای امریکا
برگردان: بخش دری صدای امریکا
گروه