با آغاز حاکمیت دوبارۀ طالبان بر افغانستان، کارمندان زن از فعالیت در نهادهای عدلی و قضایی بازماندند و در جریان سه سال حکومت این گروه، تعداد زیادی از قاضیان و سارنوالان زن از ترس دستگیری و شکنجه طالبان و یا هم تعقیب و ترس از انتقام جویی زندانیان و مجرمینی که با آمدن طالبان از زندان‌ها رها شدند، کشور را ترک کردند. اما تعدادی از آنان هنوز هم در افغانستان گیر مانده اند.
هدیه هدایت (نام مستعار) که در حکومت پیشین افغانستان سارنوال بود، پس از حاکمیت دوبارۀ طالبان بر افغانستان، مانند صدها کارمند زن نهادهای عدلی و قضایی از رفتن به کار بنا بر زن بودنش محروم شده و اکنون در خفا به سر می‌برد.
او به صدای امریکا گفت: "از زمانیکه طالبان دوباره به قدرت رسیدند، متاسفانه زنان و دختران از حقوق فردی و بشری خود محروم شده‌اند. در این جمله کارمندان بخش عدلی و قضایی به خصوص طبقه اناث به کلی از وظایف شان سبک دوش و از کار درین ادارات محروم شدند و اکنون با مشکلات شدید اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند."
هدیه که مادر دوفرزند است، با وجود چالش‌های متعدد به مانند هزاران زن شاغل دیگر، مسلکش را عاشقانه دوست داشت و به کارش ادامه می‌داد، اما هیچگاهی تصور نمی‌کرد که روزی محدود به چهار دیواری خانه شده و یگانه شغلش بزرگ کردن فرزند و پخت و پز شود. او وضعیت اقتصادی و روحی کارمندان زن را که از وظایف شان سبک دوش شده اند، به مانند مرگ تدریجی تشبیه می‌کند.
خاطره خطیر (نام مستعار) سارنوال دیگر است که پس از سقوط نظام جمهوریت، افغانستان را ترک و به امید رفتن به کشور سوم هنوز هم در پاکستان به سر می‌برد. خاطره با حکایت از مشکلاتش در پاکستان گفت: "تمام مهاجرین افغان به شمول قضات و سارنوالانی که پس از سقوط نظام جمهوریت در پاکستان سکونت داریم، با مشکلات زیادی مواجه استیم. از جمله بی‌سرنوشتی، روزگار مبهم، مشکلات اقتصادی، چون اینجا کار نیست و همچنان عدم مصوونیت امنیتی و امثال آن."
شمار دقیق قضات و سارنوالان زن که در نظام جمهوریت فعالیت داشتند تا هنوز مشخص نشده، اما گروهی از کارشناسان سازمان ملل متحد در یک گزارش در ماه جنوری ۲۰۲۳ گفته بود که تاکنون ۲۵۰ قاضی زن که ده درصد قضات افغانستان را تشکیل می‌دهند با هزاران سارنوال و وکیل مدافع زن، شغل شان را از دست داده اند.
یکی از قاضیان زن در نظام جمهوریت که نخواست نامش در گزارش گرفته شود به صدای امریکا گفت که با تلاش‌های زیاد و متقبل شدن مشکلات توانسته بود که به سیستم قضایی افغانستان راه یابد، اما پس از حاکمیت طالبان بیکار و بی‌سرنوشت شده و هنوز هم با نگرانی در خفا بسر می‌برد.
این قاضی زن با نام مستعار "راحل" میگوید که به دلیل اینکه دیتابیس معلومات قاضیان در دسترس طالبان قرار دارد، هر لحظه احساس خطر می‌کند. او از نهاد های بین المللی خواستار کمک به قاضیان افغان گیر مانده در افغانستان شد.
راحل به صدای امریکا گفت: "خواست من منحیث یک قاضی افغان و کارمند سابق بخش عدلی و قضایی این است که طالبان همه دار و ندار ما را از ما گرفتند و ما حالا از نهاد های حامی زنان و بین المللی میخواهیم تا به قضات رنجدیده و گیر مانده در افغانستان کمک مالی و اقتصادی کنند، تا بیشتر ازین رنج نکشیم."
مرضیه بابکرخیل، قاضی پیشین افغان که از سال‌ها به اینسو در بریتانیا به سر می‌برد و برای قاضیان در افغانستان دادخواهی می‌کند، به صدای امریکا گفت که قاضیان و سارنوالان زن در افغانستان بیشتر از هر زمان دیگر به کمک و حمایت نیاز دارند. بابکرخیل از کشورها به ویژه ایالات متحده می‌خواهد تا پروسه انتقال این طبقه از زنان آسیب پذیر را سرعت بخشند.
او گفت: "پیشنهاد من همین است که جامعه بین المللی، دفتر ملل متحد، امریکا، آلمان، انگلستان، فرانسه، سویدن و تمام ممالک که وعده همکاری را برای افغانستان داده بودند، از دلسوزی های بی‌جای خود بر آیند و در قسمت انتقال کارکنان قوه قضاییه افغانستان که در معرض خطر استند، اقدام کنند."
بابکرخیل میگوید که پالیسی های طالبان در قبال قاضیان زن مایوس کننده است، به باور او کار زن در بخش های عدلی و قضایی اصلا در آجندای طالبان نیست.
از سویی هم انجمن وکلای مدافع افغان در تبعید ماه گذشته گفته بود که یکی از آسیب‌پذیرترین‌ها در افغانستان قضات، سارنوالان و وکلای مدافع زن بوده‌اند. و در تازه ترین مورد نهاد های بین المللی ادعا کرده اند که حکومت طالبان در سه سال گذشتۀ مرتکب نقض حقوق بشر در بخش های مختلف شده است اما حکومت طالبان با رد این ادعا، همواره ادعا می‌کند که حقوق همه مردم افغانستان به شمول حقوق زنان و دختران در چهارچوب شریعت اسلامی در افغانستان تامین است.
گروه