ابراهیم رییسی، رییس جمهور ایران که به ولایت سیستان بلوچستان سفر کرده است، به حکومت طالبان هشدار داد که حقابۀ ایران را از دریای هلمند بدهد.
رییسی روز پنجشنبه ۱۸ می (۲۸ ثور) به خبرنگاران گفت که حکومت طالبان منطق حکومت ایران را منطق عادی تلقی نکند و تهران در مساله حقابۀ خود از دریای هلمند "بسیار جدی" است.
او گفت: "به حاکمان افغانستان می‌گویم این مطلب را عادی تلقی نکنند و موضوع را جدی بدانند، اخطار می دهم حق مردم سیستان و مردم سیستان وبلوچستان را سریعتر بدهند".
رییسی تاکید کرد که حکومت طالبان به کارشناسان ایرانی اجازۀ بررسی سد کمال خان را بدهد و اگر آنها نبود آب را تایید کردند، ایران در این خصوص هیچ بحثی ندارد.
او افزود: "گاها شنیده می شود سد آب چندانی ندارد یا بخشی از آن را لجن فرا گرفته است، حاکمان افغانستان باید اجازه دهند کارشناسان ما مراجعه و صحت و سقم ماجرا را بررسی کنند، اگر کارشناسان ما کمبود آب را تایید کنند حرفی نداریم وگرنه اجازه نخواهیم داد حق مردم به هیچ عنوان ما تضییع شود".
رییس جمهور ایران گفت که حکومت وی در تمام نقاط مرزی با افغانستان حق مردمش را خواهد گرفت، با آنکه مساله آب، موضوع جهانی و منطقوی است.
رییسی هشدار داد: "این عرض بنده و حرفم را بسیار جدی بگیرند، بعداً گله نکنند که به ما گفته نشد، یا تصور می‌کردیم با گفتار دپلوماسی و سیاسی و گذشت ایام از آن عبور کرد".
او گفت که ایران از طریق دپلوماسی نیز توسط نماینده‌اش در افغانستان و مسوولان ولایت سیستان بلوچستان موضوع آب را دنبال می‌کنند، اما باید حاکمان افغانستان در این زمینه سریع اقدام کنند.
این در حالی است که وزارت خارجۀ حکومت طالبان از گفتگوی امیرخان متقی، سرپرست این وزارت و حسین امیر عبداللهیان، وزیر خارجۀ ایران، در مورد توزیع آب دریای هلمند خبر می‌دهد.
در این گفتگوی تلیفونی که ناوقت روز چهارشنبه ۱۷ می (۲۷ ثور) صورت گرفت، دوجانب دربارۀ تجارت، برق، راه آهن، مرز مشترک، آب و زندانیان افغان در ایران بحث کردند.
وزارت خارجۀ حکومت طالبان در اعلامیه‌ای گفته است: "همچنان ایشان (متقی) ضمن شرح مشکلات کم‌آبی و کاهش بارندگی‌ها در مناطق غربی کشور، در مساله آب بر موقف رسمی جانب افغانستان در چارچوب موافقتنامه موجود بین دولتین، تاکید داشتند".
وزارت امور خارجه ایران نیز با نشر اعلامیه‌ای گفته است که عبداللهیان در این گفتگوی تلیفونی، تاکید سرپرست وزارت خارجه افغانستان بر پایبندی حاکمان افغانستان بر حقابه ایران را مثبت ارزیابی کرد.
عبداللهیان در عین حال گفته است که رهاسازی آب از سوی افغانستان و تامین حقابه ایران به صورت عملی، مطالبه جدی ایران است و این امر در مناسبات دوجانبه تاثیر دارد.
وزیر خارجۀ ایران مدعی شده است که تامین‌نشدن حقابۀ ایران از آب دریای هلمند و خشکسالی ناشی از آن منجر به مشکلات فراوان مردم سیسان و بلوچستان ایران شده است.
افغانستان و ایران در سال ۱۳۵۱ تفاهمنامۀ توزیع آب هلمند را امضا کردند که بر اساس آن افغانستان باید سالانه ۸۱۷ میلیون متر مکعب آب دریای هلمند را به ایران بدهد.
در تازه‌ترین تماس تلیفونی وزیر خارجه ایران نیز گفته است که تمامی موارد این تفاهمنامه به گونۀ کامل و دقیق باید اجرایی شود. بر اساس اعلامیۀ وزارت خارجۀ ایران، او به امکان بازدید یک کمیتۀ تخنیکی مشترک دو کشور از وضعیت آب دریای هلمند نیز تاکید کرده است.
حکومت‌های پیشین افغانستان گفته اند که در سال‌های گذشته بیش از میزانی که در توافقنامه مشخص شده، آب دریای هلمند به ایران سرازیر شده است.
بر اساس اظهارات مقامات سابق، چهار دهه جنگ و عدم مدیریت آب در افغانستان باعث شده سالانه حدود ۲.۵ میلیارد متر مکعب آب به ایران سرازیر شود.
در این حال، طی سال‌های اخیر سدهای برق در امتداد این دریا ساخته شده و از سوی دیگر بیشتر مناطق افغانستان از جمله ولایات جنوب غربی و جنوبی چندین سال است که تحت تاثیر خشکسالی مداوم قرار دارند و سطح آب به مقدار زیاد کاهش یافته است.
بند کمال خان در مرز ایران نیز که توسط محمداشرف غنی، رییس جمهور پیشین افغانستان در ماه مارچ ۲۰۲۱ افتتاح شد، در امتداد این دریا ساخته شده است.
برخی از کارشناسان سیاسی معتقد اند که طالبان برای حفظ روابط خوب با ایران در تلاش استند و به همین دلیل در مقایسه با حکومت گذشته، موضع آنها در مورد مساله آب هلمند اندکی ملایم‌تر است.
