مرکز خبرنگاران افغانستان با نشر گزارشی از ثبت حدود ۳۷۰ مورد نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران در جریان دو سال حاکمیت دوبارۀ طالبان بر افغانستان خبر داد.
این گزارش که ۳۴ ولایت افغانستان را تحت پوشش قرار داده است، روز دوشنبه ۱۴ اگست (۲۳ اسد) نشر شد که در آن تصمیم‌ها، مقررات و طرح‌های اعمال شده طالبان در زمینه فعالیت رسانه‌ها و خبرنگاران بررسی شده است.
در گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان آمده است که در ۲۴ ماه گذشته، دست‌کم ۳۶۶ رویداد نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران که شامل تهدید، بازداشت و برخورد خشونت‌آمیز است، ثبت شده است.
گزارش گفته است: "رویدادهای ثبت‌شده شامل سه مورد جان‌باختن کارمندان رسانه‌ای، ۲۳ مورد زخم برداشتن خبرنگاران، ۱۷۶ بازداشت موقت و میان مدت می‌‌شود که شماری از این بازداشت‌ها ماه‌ها ادامه یافته است. در این مدت، ۱۳۹ مورد تهدید و ۲۵ رویداد خشونت فزیکی و لت‌و‌کوب خبرنگاران به ثبت رسیده است".
بر اساس این گزارش از جمله خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای که توسط طالبان بازداشت شده اند، ۹ تن آنان هنوز هم در زندان به سر می‌برند.
گزارش گفته که سه خبرنگار در انفجارهای میدان هوایی کابل و نشست خبرنگاران در شهر مزارشریف جان باختند که داعش مسوولیت آن رویدادها را به عهده گرفت.
در انفجار میدان هوایی کابل که به تاریخ ۴ سنبله ۱۴۰۰، چند روز بعد از سقوط کابل در میان تجمع متقاضیان خروج از افغانستان به وقوع پیوست، شمار زیادی از جمله علی‌رضا احمدی، گزارشگر خبرگزاری "رها" و "روزنامه افغانستان ما" و نجمه صادقی مجری سابق تلویزیون "جهان صحت" جان باختند.
همچنان در پی انفجاری در گردهمایی خبرنگاران در مزارشریف به تاریخ ۲۰ حوت ۱۴۰۱، دست‌کم دو تن از جمله حسین نادری، گزارشگر خبرگزاری صدای افغان (آوا) جان باخت و حداقل ۱۹ خبرنگار زخم برداشتند.
اما مرکز خبرنگاران افغانستان افزوده است: "در اکثریت رویدادهای دیگر، اداره‌ها و یا افراد منسوب به نهادهای استخباراتی و امنیتی و وزارت امر به معروف و نهی منکر طالبان نقش داشته اند".
با وجود نقض آزادی رسانه‌ها و فعالیت خبرنگاران طی دو سال حکومت طالبان، مرکز خبرنگاران افغانستان در این گزارش تایید کرده است که به جز از دو رویداد، هیچ رسانه و خبرنگاری همانند دورۀ حکومت اشرف غنی، آماج حملات هدفمند قرار نگرفته اند و این "یک تحول مثبت" است.
با این حال، مرکز خبرنگاران افغانستان طالبان را قبل از برگشت دوباره بر قدرت مسوول حملات مرگبار بر خبرنگاران خوانده و گفته است که طی حملاتی که طالبان در دورۀ نظام جمهوری انجام دادند، بیش از ۱۲۰ خبرنگار و کارمند رسانه‌ای جان باختند.
احکام و دستورات
بر اساس گزارش مرکز خبرنگاران افغانستان، حکومت طالبان سیاست‌های خاصی را با صدور دستورات و احکامی برای فعالیت رسانه‌ها و کار رسانه‌ای پیش برده است.
گزارش گفته است: "طالبان تا اکنون دست‌کم شش دستورالعمل ویژه و یا مرتبط با رسانه‌ها را بدون هیچ گونه نظرخواهی از خبرنگاران تهیه و لازم الاجرا دانسته است. این دستورالعمل‌ها که مبنای حقوقی و قانونی آنها تعریف نشده اند و برخی مواد آنها ناروشن و مبهم هستند، زمینه ساز محدودیت‌های روز افزون بر رسانه‌های آزاد و خبرنگاران شده است".
بنابر گزارش، لزوم هماهنگی با ادارات مسوول حکومت طالبان قبل از نشر گزارش‌ها، برنامه‌ها، اعلان‌ها و یا پیام‌هایی با محتوای سیاسی، امنیتی و یا اجتماعی، ممنوع‌شدن مصاحبه رسانه‌ها با شخصیت‌های مخالف و غیر هم‌سو با طالبان، ممنوعیت نقش‌آفرینی زنان در نمایشنامه‌های تلویزیونی، قطع‌شدن نشر برنامه‌های تلویزیونی رسانه‌های بین‌المللی از طریق رسانه‌های داخلی، ممنوعیت نشر موسیقی، فلم و سریال حتا با محتوای دینی، اجبار زنان به حجاب غیرمتعارف و پوشاندن صورت، ممنوع شدن مصاحبه زنان با مردان و حضور مردان و زنان در یک برنامه حضور مشترک رسانه‌ای و ممنوع شدن هرگونه نقد مسوولان حکومت طالبان از جمله پیامدهای این دستورالعمل‌ها بوده است.
مرکز خبرنگاران افغانستان گفته است: "اجرای این دستورالعمل‌ها که توام با اعمال فشار، تهدید، ترساندن و حتا بازداشت گسترده خبرنگاران است، خودسانسوری را به اوج رسانده و عملا رسانه‌های آزاد را به سوی سقوط سوق داده است".
بر اساس این گزارش، در دو سال گذشته تقریباً نیمی از حدود ۶۰۰ رسانه فعال در دوره نظام جمهوری، به دلیل مشکلات روز افزون اقتصادی و افزایش محدودیت‌های کاری از فعالیت بازمانده اند.
علاوه بر این مرکز خبرنگاران افغانستان گفته است که در این مدت، صدها خبرنگار و کارمند رسانه‌ای به ویژه زنان خبرنگار بیکار شده و یا کشور را ترک کرده اند و این روند همچنان ادامه دارد.
طالبان هنوز به این گزارش واکنش نشان نداده اند، اما قبل بر این مقامات این گروه تاکید کرده اند که به آزادی رسانه‌ها متعهد اند، آنهم به شرطی که رسانه‌ها برای تخریب نظام نشرات نداشته باشند.