مرکز خبرنگاران افغانستان با نشر گزارشی می‌گوید که وضعیت آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران در سال ۲۰۲۲ در این کشور به شدت وخیم شده و در این سال ۲۶۰ مورد نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران ثبت شده است.
این گزارش که روز جمعه ۳۰ دسمبر (۹ جدی) نشر شد، نشان می‌دهد که نه تنها رویدادهای خشونت و تهدید علیه خبرنگاران به گونۀ بی‌پیشینه افزایش یافته، بلکه فضای کاری رسانه‌ها نیز به شدت محدود شده است.
بر بنیاد این گزارش، پس از اگست سال گذشته میلادی، زمانی که طالبان دوباره بر افغانستان تسلط یافتند، که آزادی‌های جامعۀ رسانه‌ای طی دو دهۀ گذشته به سرعت رو به محو شدن است.
مرکز خبرنگاران افغانستان گفته است: "در سال ۲۰۲۲، دست‌کم۲۶۰ رویداد نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران را که شامل تهدید، بازداشت و برخورد خشونت‌آمیز است، ثبت کرده است که در مقایسه با سال ۲۰۲۱، حدود ۱۳۸ درصد افزایش داشته است. یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که به استثنای چند مورد، متباقی رویدادها از سوی اداره‌ها و یا افراد منسوب به امارت اسلامی به ویژه نیروهای امنیتی و استخباراتی امارت صورت گرفته است."
بر اساس آمار این مرکز، در سال ۲۰۲۱ دست‌کم ۱۰۹ رویداد شامل هشت مورد جان باختن خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای و همچنان بازداشت و تهدید خبرنگاران ثبت شده بود.
در این گزارش آمده که دست‌کم ۱۱۹ مورد بازداشت موقت در این مدت صورت گرفته که بیشترین خبرنگاران از یک تا چند ساعت و از یک روز و چندین ماه در توقیف بودند. به گفتۀ مرکز خبرنگاران افغانستان، اکثریت این واقعات توام با خشونت فیزیکی و روانی، توهین و تحقیر بازداشت شدگان همراه بوده است.
گزارش گفته است که ۵۸ مورد کابل، ۱۱ مورد در قندهار، ۱۱ مورد در پکتیا، هفت مورد در غزنی، شش مورد در فاریاب، سه – سه مورد در هرات، سمنگان، و بامیان، دو – دو مورد نیز در ولایات پروان، ارزگان، لوگر و غور، شامل این واقعات است.
بر اساس این گزارش ولایات کاپیسا، بلخ، تخار، ننگرهار، خوست، هلمند، زابل، فراه، و بادغیس نیز هر کدام حد اقل شاهد یک رویداد خشونت علیه خبرنگاران بوده است.
در گزارش آمده است: "از جمله خبرنگاران بازداشت شده، دست‌کم سه خبرنگار و کارمند رسانه از جمله خالد قادری، مجری سابق رادیو نوروز در هرات، از ۱۷ مارچ ۲۰۲۲، فیض‌الله فیض‌بخش خبرنگار آزاد از ۱۷ آگست در کابل و قدرت الله ترار، خبرنگار تلویزیون زرغون در خوست از ۱۱ نوامبر ۲۰۲۲ تا اکنون در زندان هستند".
بر اساس یافته‌های مرکز خبرنگاران افغانستان، خالد قادری به دلیل نشر دیدگاه انتقادیاش در مورد حکومت طالبان در شبکه‌های اجتماعی از سوی محکمه هرات به یک سال زندان محکوم شده است.
همچنان فیض‌بخش هنگام تصویربرداری از محل کشته شدن ایمن ظواهری، رهبر القاعده، در کابل و آقای ترار نیز به دلیل کار خبرنگاری و پست‌های انتقادیاش در شبکه‌های اجتماعی بازداشت شده است.
مرکز خبرنگاران افغانستان سال ۲۰۲۲ میلادی ۱۲۸ مورد تهدید خبرنگاران و رسانه‌ها نیز ثبت کرده است که بیشترین آن—۵۰ مورد— تنها واقعاتی است که در کابل رخ داده است.
گزارش گفته است که در سال روان میلادی، کم از کم ۱۱ مورد خشونت فزیکی و لت و کوب خبرنگاران نیز ثبت شده که بیشترین آن در کابل است و در دو مورد این قضایا خبرنگاران زخمی شدند.
در گزارش آمده است: "یافته‌های مرکز خبرنگاران افغانستان نشان می‌دهد که دستگاه امنیتی به ویژه اداره استخبارات و همچنان وزارت امر به معروف به شکل مستقیم و غیرمستقیم بازداشت، تهدید و ترساندن خبرنگاران، روند سرکوب آزادی رسانه‌ها و آزادی بیان را پیش می‌برند".
با وجود این موارد نگران‌کننده، مرکز خبرنگاران افغانستان گفته است که در سال روان میلادی هیچ خبرنگار و کارمند رسانه‌ای در حملات هدفمند کشته نشده اند.
از سوی هم، گزارش اذعان کرده است که با وجود تلاش‌های وزارت اطلاعات و فرهنگ از جمله ایجاد دوبارۀ کمیسیون رسیدگی به شکایات و تخلفات رسانه‌ای و آغاز فعالیت کمیسیون مستقل دسترسی به اطلاعات، این کار به گونۀ عملی تا اکنون نتیجه‌ای نداشته است.
در بخشی دیگر این گزارش آمده است که با رسیدن دوبارۀ طالبان به قدرت در افغانستان، رسانه‌ها از رهگذر کمی و کیفی تحول بزرگی را تجربه کرده اند.
یافته‌های مرکز خبرنگاران افغانستان نشان می‌دهد که از جملۀ ۶۰۰ رسانۀ صوتی، تصویری، چاپی و آنلاین بیش نیمی از آنان پس از اگست سال گذشته میلادی بسته شده اند.
در گزارش آمده است: "صدها خبرنگار و کارمند رسانه‌ای کشور را ترک کرده اند، زنان خبرنگار نیز به حاشیه برده شده اند و رسانه‌های آزاد و آزادی بیان در پی تشدید اعمال محدودیت‌ها از سوی امارت به سوی محو کامل سوق داده شده است".
همچنان مرکز خبرنگاران افغانستان گفته است که امکان تهیه و نشر گزارش‌های آزاد و تحقیقی به دلیل محدودیت شدید در دسترسی به اطلاعات، تهدید، ترس از زندان و شکنجه در سراسر افغانستان محدود شده و خبرنگاران و رسانه‌ها به گونۀ بی‌پیشینه به سوی خودسانسوری روی آورده اند.
با این حال، این نهاد حامی خبرنگاران از حکومت طالبان خواسته است که قانون رسانه‌ها و قانون دسترسی به اطلاعات را اجرایی کند تا بر اساس آن زمینۀ فعالیت رسانه‌ها ازاد فراهم گردد.
از سوی دیگر، نی یا دفتر حمایت‌کنندۀ رسانه‌های آزاد در افغانستان امروز شنبه ۳۱ دسمبر (۱۱ جدی) با نشر گزارشی از ثبت ۱۳۲ مورد خشونت در برابر خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای خبر داده است.
در گزارش نی آمده است: " از میان ۱۳۲ رویداد ثبت شده سال روان دو مورد آن کشته، سه مورد فوتی، دو مورد زخمی، سه مورد احضار، پنج مورد ناپدید شدن، ۲۲ مورد لت و کوب، ۴۶ مورد تهدید و توهین و ۴۹ مورد بازداشت را در بر می‌گیرد."
یافته‌های نی نشان می‌دهد که در بیش از ۱۶ ماه گذشته، بیش از ۵۰ در صد رسانه‌های تصویری، نزدیک به ۴۸ در صد رسانه‌های صوتی، تمامی مطبوعات چاپی و ۸۰ در صد خبرگزاری‌ها و رسانه‌های آنلاین نیز نشرات شان را متوقف یا محدود کرده اند.
طالبان هنوز در واکنش به این گزارش‌ها گفته اند که حکومت این گروه به ویژه وزارت اطلاعات و فرهنگ از هر رهگذری از رسانه‌ها حمایت می‌کند.
مرکز رسانه‌های حکومت طالبان با نشر اعلامیه‌ای امروز شنبه ۳۱ دسمبر (۱۱ جدی) به نقل از حیات‌الله مهاجر فراهی، معین نشراتی وزارت اطلاعات و فرهنگ این گروه گفت که به مشکلات رسانه‌ها رسیدگی خواهد شد.
آقای فراهی گفته است که اکنون اوضاع برای خبرنگاران خارجی نیز بهبود یافته و در یک سال گذشته بیش از ۷۰۰ خبرنگار خارجی از افغانستان دیدن کرده اند.
اما معین نشراتی وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان در مورد آمار خشونت‌ها و اینکه عاملان خشونت علیه خبرنگاران، تحت پیگرد قرار می‌گیرند یا خیر، چیزی نگفته است.